Diagnoza schizofrenii

Schizofrenia jest zaburzeniem psychicznym, które doprowadza do nieprawidłowego postrzegania rzeczywistości, jej odbioru i przeżywania. Powszechnie występują omamy, halucynacje, słyszenie nieistniejących głosów, a także zaburzenia myślenia, mowy, tożsamości, zachowania i emocji. Wyróżnia się kilka rodzajów schizofrenii: paranoidalna, hebefreniczna, katatoniczna, prosta, rezydualna i niezróżnicowana. Najczęściej diagnozowana jest schizofrenia paranoidalna.

Po diagnozę schizofrenii należy udać się zawsze wtedy, kiedy występują objawy zaburzeń psychicznych. Nie zawsze będą one oznaczały schizofrenię, warto jednak wiedzieć, że podstawowymi objawami choroby według Bleulera są tzw. 4A - „zaburzenia Asocjacji myślenia, Afektu, Autyzm oraz Ambitendencję (sprzeczność działań)”. Objawy schizofrenii dzieli się na objawy prodromalne (czyli takie występujące przed objawami właściwymi) i właściwe. Do objawów prodromalnych zaliczane są:

• zmniejszenie aktywności;
• izolacja i wycofanie;
• zaprzestanie dbałości o higienę;
• rozkojarzenie mowy, wyraźne zubożenie słownictwa;
• magiczne myślenie;
• brak energii;
• prezentowanie nietypowych, nieopartych na racjonalnych przesłankach przekonań;
• złe samopoczucie, pojawianie się różnych dolegliwości,
• brak wrażliwości na bodźce emocjonalne i fizyczne;
• inne niż zwykle funkcjonowanie społeczne.

Na podstawie wymienionych wyżej objawów nie można jednak postawić jednoznacznej diagnozy, gdyż występują one także w przebiegu innych zaburzeń psychicznych.

Przebieg schizofrenii charakteryzuje się występowaniem objawów pozytywnych (omamów i urojeń) i negatywnych. Pacjent doświadcza tego, co w rzeczywistości się nie dzieje. Urojenia są fałszywymi przekonaniami, jednak żadne argumenty do Pacjenta nie docierają. Wyróżnia się kilka typów urojeń:

• ksobne (Pacjentowi wydaje się, że jest obserwowany przez innych, że ludzie go obmawiają);
• prześladowcze (pojawia się przekonanie o tym, że jest się śledzonym i podsłuchiwanym, że ktoś chce mu wyrządzić krzywdę);
• urojenia odsłonięcia myśli (chory uważa, że ktoś ma dostęp do jego myśli);
• urojenia oddziaływania, zwane też urojeniami wpływu (przekonanie o tym, że wszystko, co dotyczy Pacjenta, dzieje się pod wpływem innych osób).

Omamy i halucynacje to kolejne objawy właściwe schizofrenii, które rozpoznawane są w trakcie diagnozy. Zazwyczaj dotyczą zmysłu słuchu – Pacjent słyszy głosy, które każą mu się zachowywać w konkretny sposób lub wyśmiewają go, pojawiają się także głosy z wewnątrz (z głowy). Osoba cierpiąca na schizofrenię uważa, że może z nimi rozmawiać.

Oprócz urojeń i halucynacji w przebiegu choroby pojawiają się także zaburzenia formy myślenia, pobudzenie, wrogość do otoczenia. Bliscy Pacjenta zauważają, że zaczyna zachowywać się dziwnie, nietypowo. Objawy mogą wystąpić nagle lub pojawiają się stopniowo.

Objawy negatywne (ubytkowe) schizofrenii to m.in. wycofanie emocjonalne, apatia, zmniejszenie spontaniczności, stereotypowość zachowań, brak zdolności odróżnienia świata realnego od fantazji, postawa autystyczna. Mogą także pojawić się objawy niecharakterystyczne, jak np. lęk, depresja, hipochondria i inne, dlatego przy stawianiu diagnozy niezbędna jest obserwacja Pacjenta przez dłuższy okres.

Schizofrenia paranoidalna jest najbardziej rozpowszechnioną postacią schizofrenii, obejmującą około 60 proc. ogółu rozpoznań choroby. Do objawów choroby zalicza się urojenia, omamy, niestabilny nastrój, stany lękowe, maniakalne i depresyjne, zaburzenia myślenia, rozkojarzenie.

Diagnozą zajmuje się lekarz specjalista psychiatrii, który obserwuje Pacjenta przez dłuższy czas, przeprowadza z nim wywiad, a także pyta bliskich o objawy, które zaobserwowali. Często przy diagnozie schizofrenii konieczny jest pobyt w szpitalu, aby móc postawić diagnozę.

W ocenie objawów schizofrenicznych pomocne są skale:

• PANSS (ang. Positive and Negative Syndrome Scale, Skala Objawów Pozytywnych i Negatywnych);
• SANS/SAPS (ang. cale for Assessment of Negative Symptoms/Scale for Assessment of Positive Symptoms, Skala Oceny Objawów Negatywnych/Skala Oceny Objawów Pozytywnych).

W przebiegu schizofrenii obserwuje się osłabienie funkcji poznawczych. Na ten objaw choroby zwrócono uwagę już w 1886 r., nazywając go wtedy „otępieniem wczesnym”. Osłabienie funkcji poznawczych prowadzi do pogorszenia ogólnego funkcjonowania Pacjenta, zwłaszcza w sferze społecznej.

Formalnie dysfunkcje poznawcze nie należą do ścisłych kryteriów rozpoznawania schizofrenii, są one przez badaczy uznawane za jeden z zasadniczych wymiarów tej choroby. Zaburzenia o różnym stopniu nasilenia występują u 90 proc. osób cierpiących na schizofrenię, przez co choroba zaczęła być traktowana jako neurorozwojowa. Z punktu widzenia neuropsychologii najistotniejszym elementem przebiegu schizofrenii są zaburzenia funkcji czołowych, czyli problemy związane z pamięcią operacyjną, koncentracją, emocjami oraz funkcjami wykonawczymi.

Wśród dysfunkcji poznawczych w schizofrenii znajdują się: prędkość przetwarzania informacji, pamięć operacyjna, uwaga, szybkość psychomotoryczna, pamięć i uczenie się, pamięć wzrokowa, rozumowanie i rozwiązywanie problemów oraz zaburzenia społecznego poznania i pamięci epizodycznej.

Diagnoza neuropsychologiczna opiera się na określeniu dysfunkcji poznawczych u Pacjenta poprzez stosowanie różnych testów neuropsychologicznych na poszczególnych etapach choroby.

Funkcje poznawcze zazwyczaj są oceniane przy pomocy zestawu testów – mogą być to specjalnie tworzone baterie testów, jak Cognitive Screening Scale for Schizophrenia, MCCB, COG-Test, CANTAB, Wiedeńska Bateria Testów, skala BACS (Kałwa, 2012), lub wybrane testy i próby eksperymentalne badające poszczególne funkcje:

• testy przesiewowe: MoCA, ACE-III;
• ocena funkcji intelektualnych: WAIS-R (PL), Test Matryc Ravena;
• badanie uwagi i ocena selekcji informacji: GoNoGo, CPT – Test Ciągłego Wykonywania, d2;
• ocena pamięci i uczenia się: Powtarzanie Cyfr, Test Uczenia Słuchowego Reya, CVLT;
• ocena funkcji wykonawczych: WCST, Test Łączenia Punktów, Test Stroopa, Literowanie Wspak, Test Płynności Figuralnej Ruffa, Tower of London;
• badanie funkcji wzrokowo-przestrzennych: BVRT, CTT część A, Test Figury Złożonej Reya, Klocki, Symbole, Cyfry, Układanki;
• badanie funkcji językowych: test fluencji literowej i kategorialnej, Bostoński Test Oceny Afazji, RHLB .

Diagnozy neuropsychologicznej dokonuje doświadczony neuropsycholog – specjalista z dziedziny psychologii, którego przedmiotem zainteresowań jest funkcjonowanie mózgu i układu nerwowego. Trafna ocena zaburzeń funkcji poznawczych i wczesne wdrożenie terapii znacznie ułatwiają Pacjentowi funkcjonowanie, dlatego nie warto zwlekać z podjęciem diagnozy.

Schizofrenia najczęściej ujawnia się w okresie adolescencji lub wczesnej dorosłości. U młodych ludzi poniżej 13. roku życia diagnozowana jest schizofrenia o początku w dzieciństwie, między 13. a 18. rokiem życia — schizofrenię o wczesnym początku. Mimo wszystko badania pokazują, że występowanie schizofrenii wśród dzieci jest dość rzadkie, a liczba zachorowań wzrasta dopiero w wieku dojrzewania.

Aby zdiagnozować schizofrenię dziecięcą, należy odróżnić ją od innych zaburzeń – w tym neurorozwojowych, autystycznych, lękowych oraz od mutyzmu, depresji psychotycznej, stanów maniakalnych i zaburzeń schizoafektywnych.

Nie ma innych kryteriów klasyfikacji dla schizofrenii u dorosłych i u dzieci. Obraz kliniczny schorzenia jest podobny, przy czym u dzieci urojenia i omamy mają mniejsze nasilenie. W każdym wypadku niezwykłe zachowanie u dziecka wymaga podjęcia diagnozy psychologicznej – im wcześniej zdiagnozowane zostaną zaburzenia, tym lepiej dla Pacjenta.

Za jedno spotkanie w ramach diagnozy schizofrenii w gabinetach MindHealth zapłacisz od 300 od 360 zł* w zależności od miejscowości. Usługa jest dostępna w Warszawie, Krakowie, Katowicach, Wrocławiu i Toruniu.

Weź pod uwagę, że cały proces diagnostyczny może wymagać kilku spotkań: diagnosta musi przeprowadzić nie tylko obserwację i wywiad, ale również wykonać z Pacjentem odpowiednie testy. Może też pojawić się konieczność konsultacji z innymi specjalistami lub członkami rodziny osoby chorej.

Na usługę diagnozy można zapisać się telefonicznie pod numerem 22 566 22 24 albo przez sklep internetowy. Pamiętaj jednak, że przed umówieniem się na diagnozę należy odbyć konsultację z psychologiem diagnostą. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy masz już skierowanie na diagnozę od innego specjalisty zdrowia psychicznego: wtedy od razu zapraszamy do rezerwowania terminu diagnozy.