Diagnoza borderline

Borderline jest jednym z typów zaburzeń osobowości. Diagnozuje się ją na podstawie wywiadu z Pacjentem, w którym można zaobserwować pewne tendencje – charakterystyczny sposób myślenia i postępowania, będący skrajnym nasileniem powszechnie występujących cech, częsty mający negatywny wpływ na życie Pacjenta i jego otoczenia.

Osobowość borderline można rozpoznać po pewnych schematach zachowań. Przede wszystkim emocje, które towarzyszą Pacjentowi, są bardzo nasycone, a jednocześnie szybko się zmieniają. Warto także pamiętać, że często osoby z zaburzeniami borderline wykazują działania autodestrukcyjne, np. uciekają w uzależnienia, przypadkowy seks, a nawet pojawiają się próby i myśli samobójcze.

Po diagnozę psychologiczną w kierunku zaburzeń osobowości z pogranicza należy udać się wtedy, kiedy występuje przynajmniej pięć z dziewięciu objawów w klasyfikacji DSM-IV:

1. Pacjent podejmuje działania, które mają mu pomóc w uniknięciu odrzucenia, bez względu na realność tego odrzucenia. Często pojawia się obawa przed wyimaginowanym odrzuceniem.
2. Związki z innymi ludźmi są niestabilne, ale bardzo intensywne. Zazwyczaj powstają i kończą się w ekstremalnych punktach. Osoby z zaburzeniami borderline często albo idealizują partnera, albo całkowicie go deprecjonują.
3. U Pacjenta pojawiają się zaburzenia tożsamości oraz niewłaściwy obraz samego siebie i poczucia własnego ja.
4. Wysoka impulsywność w przynajmniej dwóch sferach życia. Ta impulsywność przekłada się na działania destrukcyjne dla Pacjenta – np. kompulsywne jedzenie, przypadkowy seks czy uzależnienia.
5. Próby samobójcze lub samookaleczanie się.
6. Pojawiająca się niestabilność emocjonalna, drażliwość i lęki, które trwają więcej niż kilka godzin.
7. Uczucie znudzenia, wewnętrznej pustki.
8. Pojawiające się u Pacjenta myśli paranoiczne, objawy rozpadu osobowości.
9. Intensywny gniew, wymykający się spod kontroli w momencie jego wybuchu oraz częste okazywanie złego humoru.

Podobnie jest w przypadku klasyfikacji DSM-V, gdzie do zdiagnozowania borderline musi występować przynajmniej pięć z dziewięciu symptomów. Do objawów zaliczamy, podobnie jak w przypadku starszej wersji:

• próby uniknięcia odrzucenia przez drugą osobę za wszelką cenę (nawet jeśli nie ma ryzyka);
• burzliwe, niestabilne i podlegające ciągłym zmianom relacje z innymi ludźmi;
• niestabilny, chwiejny obraz własnego ja oraz pojawiające się trudności w określeniu własnej tożsamości;
• dużą impulsywność w takich obszarach, jak: wydatki, seks, substancje psychoaktywne;
• nawracające zachowania o charakterze autodestrukcyjnym;
• dużą chwiejność emocjonalną;
• uczucie pustki;
• nieodpowiednie zachowania, poczucie gniewu i problemy w panowaniu nad nim;
• niestałe irracjonalne wyobrażenia, myśli paranoiczne lub objawy rozpadu osobowości o dużym nasileniu.

Z kolei Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-10 wymienia następujące objawy osobowości borderline:

1. Niepewny obraz siebie i swoich wewnętrznych preferencji.
2. Uwikłanie w intensywne i niestabilne związki interpersonalne, które nierzadko prowadzą do kryzysów emocjonalnych.
3. Podejmowanie przesadnych wysiłków w celu uniknięcia porzucenia, groźby o charakterze autoagresywnym.
4. Przewlekłe poczucie pustki.

Występowanie dwóch z powyższych objawów może świadczyć o występowaniu typu impulsywnego osobowości borderline, podczas gdy występowanie trzech lub czterech objawów – typu granicznego. Ważne jednak, aby diagnozę osobowości przeprowadził doświadczony psycholog.

Diagnozę osobowości borderline przeprowadzić może zarówno psychiatra, jak i psycholog diagnosta. Należy przy tym pamiętać, że podstawą leczenia zaburzeń osobowości jest psychoterapia, czasami także farmakoterapia. Niektóre leki, np. lit, obniżają poziom gniewu – przepisać może je tylko psychiatra. Psycholog nie ma uprawnień do wystawiania recept.

Diagnoza borderline w placówkach MindHealth – Centrum Zdrowia Psychicznego opiera się na rozmowie z doświadczonym specjalistą oraz na wypełnieniu odpowiednich kwestionariuszy, które następnie podlegają ocenie. W diagnostyce zaburzenia borderline wykorzystywane są:

• Ustrukturalizowany Wywiad Kliniczny do Badania Zaburzeń Osobowości DSM-5;
• Kwestionariusz Osobowości SCID-5;
• Kwestionariusz samoopisu na podstawie kryteriów medycznych diagnostycznych z ICD-10/DSM-5;
• Lista Kontrolna Zaburzenia Osobowości z Pogranicza BPD-Checklist-PL.

Nasze placówki działają w różnych miastach w Polsce. Diagnozujemy borderline w Warszawie, Wrocławiu, Katowicach, Krakowie, Gdańsku i Toruniu. Cena może się różnić w zależności od miasta: szczegóły przedstawia poniższa tabela.

Diagnozując zaburzenia osobowości, psycholog wspiera się różnymi testami, jednak zawsze bierze pod uwagę szerszy kontekst. Ważny jest także wywiad z Pacjentem, zgłaszane przez niego problemy oraz jego zasoby. Dlatego wynik kwestionariusza doświadczony diagnosta zawsze odnosi do całości. Ważne jest, aby nie sugerować się dostępnymi w sieci testami i ich wynikiem, a po diagnozę udać się do specjalisty, który będzie mieć kompetencje do oceny problemu.

W diagnozie zaburzeń osobowości stosowane są różne kwestionariusze. Poniżej opisane zostały te, które są najczęściej wykorzystywane w placówkach MindHealth – Centrum Zdrowia Psychicznego.

Podstawowym narzędziem diagnostycznym, poza wywiadem z Pacjentem i obserwacjami psychologa, jest Kwestionariusz Osobowości SCID-5 (SCID-5-PD jest zaktualizowaną wersją Ustrukturalizowanego Wywiadu Klinicznego do Badania Zaburzeń Osobowości z Osi II DSM-IV). Jest to specjalny wywiad, przeznaczony do diagnozy dziecięciu zaburzeń osobowości określonych w DSM-5, a także innych zaburzeń osobowości.

Najczęściej wykorzystuje się go do diagnozy:

•      unikowych zaburzeń osobowości,

•      zależnych zaburzeń osobowości,

•      obsesyjno-kompulsywnych zaburzeń osobowości,

•      paranoicznych zaburzeń osobowości,

•      schizotypowych zaburzeń osobowości,

•      schizoidalnych zaburzeń osobowości,

•      histronicznych zaburzeń osobowości,

•      narcystycznych zaburzeń osobowości,

•      antyspołecznych zaburzeń osobowości,

•      oraz do opisywanych tutaj zaburzeń osobowości typu borderline (granicznych).

SCID-5-PD został stworzony w taki sposób, aby psycholog mógł zbudować z Pacjentem dobrą relację. Nie ma przewidzianego na niego żadnego określonego czasu, w którym trzeba wypełnić kwestionariusz, ani nie musi być wykonany od razu w całości. Można także przeprowadzić go wybiórczo, robiąc tylko te części badania, które odnoszą się do istotnych dla psychologa i badanego kwestii. Pierwsza część kwestionariusza to pytania ogólne, takie jak o wiek, wykształcenie, karierę, kolejne pytania zmierzają do uzyskania opisu dotychczasowych i obecnych zaburzeń pacjenta. Druga część to pytania mające ukazać charakterystykę zachowań Pacjenta, jego relacji z innymi oraz zdolności do autorefleksji. Mają one formę pytań otwartych.

Dodatkowo SCID-5-PD zawiera Przesiewowy Kwestionariusz Osobowości SCID-5-SPQ, czyli narzędzie samoopisowe dla Pacjenta. Jego wypełnienie trwa około 20 minut i pomaga zaoszczędzić czas przeznaczony na wywiad z badanym. Wypełnienie badania przesiewowego ułatwia także nakierowanie psychologa na problem Pacjenta.

Diagnoza na podstawie SCID-5-PD może zostać postawiona w sposób kategorialny (oznacza to w praktyce to, czy zaburzenie występuje bądź nie) lub profilowy. Możliwość analizy profilowej jest znacznym udogodnieniem dla obu stron

BPD-Checklist-PL (Lista Kontrolna Zaburzeń Osobowości z Pogranicza) to kolejne badania wykorzystywane przez diagnostów w ocenie Pacjenta z podejrzeniem zaburzeń osobowości z pogranicza. Jest to kwestionariusz samoopisowy, złożony z 47 pytań, w którym Pacjenci opisują natężenie dolegliwości doświadczanych w związku z zaburzeniami osobowości w ciągu ostatniego miesiąca.

Jeszcze do niedawna panowało przekonanie, że zaburzeń osobowości nie powinno się diagnozować u dzieci i młodzieży. Powodem miał być fakt, że w tym wieku osobowość ciągle się rozwija. Jednak najnowsze badania dowodzą, że nie ma przeszkód ku temu – zaburzenia osobowości mają swoje źródło w dzieciństwie i okresie dorastania, a jeśli pewne trudności pojawiają się w młodym wieku, to warto rozważyć rozmowę z doświadczonym psychologiem lub psychiatrą dziecięcym i poszukać przyczyny problemów.

Dzięki nowoczesnym badaniom nad temperamentem oraz cechami osobowości u dzieci i młodzieży istnieje możliwość zastosowania kryteriów diagnostycznych DSM-V do diagnozy zaburzeń osobowości u nastoletnich badanych (obecność przynajmniej pięciu z dziewięciu objawów zaburzeń osobowości borderline).

Należy jednak uwzględnić, że w wieku dorastania dynamika zmian, które zachodzą u Pacjenta, nie musi wynikać z zaburzeń. Jeśli jednak zostaną one przeoczone, to błędny system funkcjonowania utrwala się. Zaburzenia osobowości z pogranicza w okresie dorastania zwiększają ryzyko pojawienia się trudności adaptacyjnych Pacjenta, nieprzystosowania się do określonych sytuacji, rozwoju zachowań agresywnych, wchodzenia w konflikty z prawem i podejmowania zachowań ryzykownych (np. przypadkowy seks, problemy z alkoholem czy inne zachowania autodestrukcyjne).

Poszczególne zaburzenia osobowości, w tym także borderline, u młodzieży po 14. roku życia są analogiczne jak w obrazie klinicznym osoby dorosłej. Poniżej tego wieku obraz kliniczny borderline przypomina zaburzenia psychotyczne.

Zapraszamy osoby, które potrzebują diagnostyki borderline, do zapisów na wizytę w Centrum Zdrowia Psychicznego MindHealth telefonicznie (pod numerem telefonu 22 566 22 24)  bądź przez nasz sklep internetowy.