Diagnoza ChAD

Niepokój i zwiększoną czujność powinny budzić wszystkie zaburzenia emocji lub zachowania oraz objawy depresyjne. Jeśli jednak obserwujemy u siebie lub kogoś bliskiego radykalne zmiany w zachowaniu, jak np. popadanie z depresji w pęd do działania, do psychiatry należy zgłosić się jak najszybciej. Z wizytą nie wolno także zwlekać w przypadku zachowań autodestrukcyjnych, silnego lęku oraz agresji. W przypadku, kiedy zauważa się u siebie lub kogoś bliskiego sezonowość zmian, można podejrzewać ChAD, jednak nie zawsze musi tak być – ostateczną diagnozę powinien postawić specjalista.

Choroba afektywna dwubiegunowa charakteryzuje się naprzemiennymi epizodami depresyjnymi, maniakalnymi, hipomaniakalnymi lub mieszanymi o różnej postaci, nasileniu, przebiegu. Oznacza to w praktyce, że Pacjent cierpi na silne zaburzenia nastroju, które w zależności od rodzaju mogą następować po sobie w krótkich odstępach czasu. Może to być jeden epizod raz na kilka lat, jeden epizod rocznie lub kilka w ciągu roku. Przy ChAD z szybką zmianą faz może dochodzić nawet do więcej niż czterech epizodów w ciągu roku. W przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej z bardzo szybką zmianą faz do przechodzenia z jednego epizodu w drugi może dochodzić w ciągu tygodnia lub nawet dnia. Wahania nastroju bardzo utrudniają funkcjonowanie Pacjenta, dlatego nie warto zwlekać z diagnozą. Tylko po niej można wdrożyć odpowiednie leczenie.

Chorobę afektywną dwubiegunową rozpoznaje się wtedy, kiedy wystąpią co najmniej 2 nawroty choroby, w tym co najmniej jeden epizod manii (lub hipomanii) lub tzw. epizod mieszany (czyli jednocześnie występujące objawy depresyjne i maniakalne/hipomaniakalne). Jeżeli psychiatra rozpoznaje jedynie epizody depresyjne, to stwierdza wtedy zaburzenia afektywne jednobiegunowe, nazywane inaczej depresją nawracającą, zaburzeniami depresyjnymi nawracającymi lub chorobą afektywną jednobiegunową. Może się jednak zdarzyć tak, że po latach leczenie choroby afektywnej jednobiegunowej pojawiają się epizody manii, hipomanii lub mieszane.

Postawienie prawidłowej diagnozy w przypadku choroby afektywnej dwubiegunowej jest trudne, bywa więc, że Pacjenci leczeni są na depresję nawracającą lub inne zaburzenia. W przebiegu diagnozy bardzo ważny jest wywiad z Pacjentem i jego bliskimi. ChAD rozpoznaje się najczęściej u osób między 20. a 30. rokiem życia, przy czym pierwszy epizod choroby występuje jeszcze przed 20. rokiem życia. Szczególnie trudne do rozpoznania są epizody hipomanii o łagodnym przebiegu, które wiele osób bagatelizuje. Z kolei epizody depresji są stosunkowo łatwe do zdiagnozowania, zwłaszcza jeśli zestawi się je z uprzednimi epizodami maniakalnymi lub hipomaniakalnymi.

Pacjent, który choruje na zaburzenia afektywne dwubiegunowe, powinien znajdować się pod kontrolą nie tylko psychiatry, ale także lekarza rodzinnego. Choroby somatyczne mogą prowadzić do pogorszenia stanu psychicznego, dlatego niezbędne jest ich właściwe leczenie.

W diagnostyce ChAD pomocne są różnego rodzaju kwestionariusze, które oceniają występowanie i stopień nasilenia zaburzeń nastroju. Na podstawie ich wyników nie można jednak jednoznacznie określić choroby – niezbędna jest wizyta u psychiatry i wywiad z Pacjentem i jego bliskimi. Kwestionariusze są także pomocne do oceny stopnia poprawy zdrowia chorego oraz do monitorowania leczenia.

Dlaczego tak ważny jest wywiad z Pacjentem? Otóż psychiatra zwraca uwagę na różne aspekty zachowań i objawów, które mogą sugerować różne podtypy choroby afektywnej dwubiegunowej. Zaliczamy do nich:

• ChAD typu I – liczne epizody depresyjne rozdzielne są co najmniej jednym epizodem manii;
• ChAD typu II – częste epizody depresyjne rozdzielone są co najmniej jednym epizodem hipomanii;
• ChAD typu III – nawracające epizody depresji, manii lub hipomanii są wywołane działaniem leków przeciwdepresyjnych;
• CHAD typu III i półmania lub hipomania – są następstwem nadużycia alkoholu lub innych substancji psychoaktywnych;
• choroba afektywna sezonowa – epizody depresji występują w miesiącach jesienno-zimowych, a epizody manii lub hipomanii w okresie wiosenno-letnim;
• cyklotymia – dystymia (czyli „lżejsza depresja” występuje na przemian ze stanami hipomanii;
• „miękkie” spektrum choroby afektywnej dwubiegunowej – nie rozpoznaje się epizodów manii lub hipomanii, ale u pacjenta obserwuje się pewne cechy dwubiegunowości występujące w odpowiedniej konfiguracji, liczbie i nasileniu;
• mania jednobiegunowa – w jej przebiegu wyłącznie nawracające stany maniakalne lub hipomaniakalne bez epizodów depresyjnych.

Ponieważ podtypów choroby afektywnej dwubiegunowej jest wiele, stawiając diagnozę, psychiatra bierze pod uwagę nie tylko cechy dwubiegunowości, ale i inne objawy występujące u Pacjenta.

W diagnostyce przesiewowej zaburzeń afektywnych dwubiegunowych i wykrywaniu cech dwubiegunowości przydatne są kwestionariusze dotyczące objawów manii i hipomanii oraz kwestionariusz objawów hipomanii (HCL-32).

W placówkach MindHealth wykorzystuje się liczne kwestionariusze, które mają pomóc w ocenie stanu zdrowia Pacjenta. Do testów przeprowadzanych w kontekście podejrzenia ChAD zaliczają się:

Kwestionariusz Zaburzeń Nastroju. Jest to kwestionariusz samooceny, wykorzystywany w diagnozowaniu choroby afektywnej dwubiegunowej. Jest stosowany jako badanie przesiewowe do rozpoznawania objawów zaburzeń afektywnych u Pacjenta. Należy go traktować jako narzędzie pomocnicze, bowiem diagnozę może postawić tylko lekarz psychiatra po przeprowadzeniu badania.

 Kwestionariusz zaburzeń nastroju Hirschfelda (MDQ - Mood Disorder Questionnaire) jest kwestionariuszem samooceny, który składa się z trzech części i trwa zwykle do 10 minut. Część pierwsza (objawowa) składa się z 14 pytań dotyczących objawów hipomaniakalnych lub maniakalnych w ciągu całego życia Pacjenta. Objawy opisuje się według kryteriów DSM-IV lub V. Są to pytania zamknięte, z odpowiedzią tak lub nie. Kolejne pytanie dotyczy równoczesności występowania objawów. Następnie w 3 części kwestionariusza ocenia się stopień zaburzeń funkcjonowania spowodowanego tymi objawami.

Kwestionariusz objawów hipomanii (HCL-32). Sam wynik w kwestionariuszu nie oznacza od razu diagnozy – w tym kwestionariuszu znajdują się 32 pytania dotyczące nasilenia objawów sugerujących chorobę. Pierwsze pytanie ma ocenić samopoczucie w dniu badania, drugie ma na celu ocenę temperamentu pacjenta, natomiast trzecie pytanie obejmuje listę 32 objawów. Liczba odpowiedzi twierdzących od 14 w górę wskazuje na cechy dwubiegunowości. Kolejne pytania dotyczą wpływu objawów na codzienne życie, relacje z innymi ludźmi, czasu trwania epizodów. Pytania obejmujące objawy są ogólnodostępne, jednak ich wynik musi byc interpretowany przez specjalistę.

• Kwestionariusz samoopisu II Kliniki Psychiatrycznej Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie
• Kwestionariusz samoopisu epizodu hipomanii/manii
• Depresja czy choroba dwubiegunowa — kwestionariusz objawów hipomanii (wersja krótka – HCL-16): kilkanaście pytań dotyczących stanu zdrowia Pacjenta. Jest on ogólnodostępny – jednak interpretować wynik powinien tylko lekarz w odniesieniu do objawów i prowadzonego leczenia. Sam wynik nie oznacza diagnozy i ma wyłącznie wartość orientacyjną.

Diagnoza ChAD w MindHealth przebiega pod okiem doświadczonych psychiatrów i psychologów diagnostów. Proces rozpoznania objawów choroby afektywnej dwubiegunowej może objąć kilka spotkań i składać się zarówno z rozmowy i obserwacji, jak i testów.

Cena jednego z nich to od 250 do 400 zł* (konkretna cena zależy od miasta, w którym usytuowana jest placówka: szczegóły można sprawdzić w zakładce Cennik). 

Na diagnozę ChAD można zapisać się telefonicznie pod naszym ogólnopolskim numerem 22 566 22 24 lub online przez nasz sklep internetowy.