Schizofrenia – przyczyny, rodzaje, terapia

Schizofrenia jest jednym z najlepiej zbadanych zaburzeń psychicznych, jednak nadal budzi zainteresowanie i liczne obawy. Głównie ze względu na dużą liczbę mitów, które narosły wokół tej choroby.

Czym dokładnie jest schizofrenia, w jaki sposób się objawia i jak pomóc osobie, którą dotknęło to zaburzenie? Najważniejsze informacje znajdziesz w poniższym tekście.

Specjalista leczący schizofrenię w gabinecie

Czym jest schizofrenia?

Na schizofrenię składa się szereg objawów, które mogą występować z różnym nasileniem, a ich rodzaj jest zależny od typu schizofrenii, na jaką cierpi osoba nią dotknięta. Jest to zaburzenie psychiczne, które zaliczamy do grupy psychoz. Psychoza z kolei jest stanem, który powoduje zaburzenia postrzegania rzeczywistości, odbioru własnej osoby oraz oceny otaczającej rzeczywistości i występujących objawów.

Nazwa „schizofrenia” pochodzi od greckiego schizis, oznaczającego rozszczepianie, oraz phren, czyli „umysł”. W dwóch słowach można by określić ją bardzo potocznie jako „rozszczepienie umysłu”. Z początku uważano, że schizofrenia jest otępieniem wczesnym, czyli chorobą powodującą przedwczesną demencję umysłową. Jednak w późniejszym czasie teoria ta została obalona przez Blauer’a.

Częściej określa się schizofrenię jako jednostkę nozologiczną, czyli zespół objawów, a nie stricte chorobę. Do grupy początkowo obserwowanych objawów, takich jak zaburzenia skojarzeń, afektywności, ambiwalencję, z czasem dopisano halucynacje, urojenia, zaburzenia lękowe, osłabienie lub wzmożenie aktywności ruchowej, a także zaburzenia katatoniczne, czyli wzrost napięcia mięśniowego w stanie spoczynku.

Ponieważ objawy schizofrenii mogą występować w sposób bardzo zróżnicowany, podzielono ją na kilka kategorii, które omówimy w dalszej części artykułu, Cechuje je zróżnicowana charakterystyka objawów, a także różny przebieg i rokowania.

Przyczyny schizofrenii

Prawdopodobieństwo wystąpienia schizofrenii w społeczeństwie to 1%, czyli dotyka  ona co setną osobę, niezależnie od wieku (najczęściej występuje u osób w wieku 25 – 40 lat), płci (kobiety na ogół chorują później), pochodzenia czy inteligencji. Zauważono natomiast, że istnieje zależność genetyczna. Bliźnięta monozygotyczne (MZ) cechuje prawdopodobieństwo zachorowania w 48%, a prawdopodobieństwo pojawienia się zaburzeń u dziecka wynosi aż 46%, jeśli obydwoje rodziców także dotyka schizofrenia. Przy czym należy zwrócić uwagę na fakt, że w przypadku bliźniąt MZ prawdopodobieństwo 48% zachorowania na schizofrenię należy traktować jako niskie, biorąc pod uwagę czynnik genetyczny. Ten wynik sugeruje, że czynnik środowiskowy ma większe znaczenie. Jednak podłoże genetyczne jest jedną z najbardziej prawdopodobnych hipotez badawczych. Badania wykazują, że determinuje ono pewne procesy biochemiczne mogące prowadzić do zmian w strukturze mózgu. Drugą hipotezą jest interakcja czynników biologicznych oraz środowiskowych, które z kolei uruchamiają patomechanizmy prowadzące do pojawienia się różnych zmian. Dlaczego mówimy o hipotezach? Ponieważ przyczyna schizofrenii nie jest do końca wyjaśniona.

Naukowcy szukali także podłoża schizofrenii w budowie mózgu, a istotne różnice znaleziono w układzie limbicznym. Jest to podkorowa struktura mózgu odpowiadająca za nasze emocje. Składa się między innymi z hipokampa, ciała migdałowatego, jąder wzgórza oraz podwzgórza, przegrody. Układ limbiczny łączy się ze skroniową częścią kory mózgowej. To centralny układ regulacji emocji, który kontroluje i modyfikuje na poziomie nieświadomym. Badania wskazały różnice w ilości komórek nerwowych w różnych częściach wyżej wspomnianego układu, a także powiększenie komór mózgowych przy jednoczesnym ubytku istoty szarej. Stwierdza się znaczące różnice w sieci połączeń neuronowych w mózgu u osób ze schizofrenią w porównaniu z osobami nie mającego doświadczenia schizofrenii.

Obserwacja pacjentów stosujących leczenie farmakologiczne w przebiegu schizofrenii potwierdza, że dopamina może mieć kluczowe znaczenie w tym zaburzeniu. Dopamina (tzw. hormon szczęścia) produkowana jest przez komórki mózgowe oraz w rdzeniu kręgowym, a leki łagodzące objawy schizofrenii mają działanie blokujące receptory dopaminy.

Podatność na schizofrenię wyjaśnia model psychopatologii rozwojowej, w którym zakłada się, iż przyczyną schizofrenii jest interakcja podatności na stres, która formuje się już w życiu płodowym w okresie rozwoju neuronalnego. Wpływ na wystąpienie objawów specyficznych mają wedle tej koncepcji nieprawidłowości rozwoju układu.

Objawy schizofrenii

Wieloletnie obserwacje i badania schizofrenii pozwalają nam stwierdzić, że schizofrenia ma objawy zwiastujące późniejsze jej pojawienie się. W okresie wczesnego dzieciństwa można obserwować zaburzenia koncentracji i uwagi, problemy w rozwoju ruchowym (kłopoty z utrzymaniem równowagi i kontroli ruchów), opóźnienie w nabywaniu umiejętności motorycznych (chodzenie), problemy z mówieniem i komunikowaniem się, preferowanie samotnych zabaw w obecności innych dzieci. W przypadku starszych dzieci objawami zwiastującymi może być niższy poziom intelektualny, słaby rozwój mowy, zaburzenia lękowe i/lub depresyjne, problemy z równoważeniem emocji. Dorośli najczęściej tracą zainteresowanie pracą czy nauką, wycofują się z życia społecznego i tracą zainteresowanie nim, zaczynają przejawiać problemy z higieną oraz brakiem zainteresowania własnym wyglądem. Pojawiają się lęki i stany depresyjne, które z czasem się nasilają. Może to trwać nawet miesiącami, zanim wystąpią objawy typowe dla schizofrenii, czyli psychotyczne.

Symptomy, które tworzą kliniczny obraz schizofrenii podzielono na dwie grupy: pierwszorzędowych (decydujące o rozpoznaniu schizofrenii) oraz drugorzędowe, które pomagają wyodrębnić konkretny typ schizofrenii. Taki podział funkcjonuje w ICD-10 (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób) oraz w DSM-IV (Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne). Wyróżniamy także objawy pozytywne (psychotyczne, inaczej wytwórcze) oraz negatywne (deficytowe).

Podstawowe symptomy składające się na obraz kliniczny schizofrenii to:

  • symptomy wytwórcze (halucynacje, urojenia)
  • zaburzenia myślenia (upośledzenie procesu oraz toku myślenia)
  • symptomy negatywne (wycofanie społeczne, zblednięcie emocjonalne)
  • symptomy wspólne dla schizofrenii oraz innych zaburzeń psychicznych (zaburzenia nastroju)

Rozpoznanie schizofrenii

Aby lekarz mógł rozpoznać schizofrenię z poniższej grupy objawów musi wystąpić co najmniej jeden objaw o bardzo wyraźnym nasileniu lub dwa o mniej wyraźnym i dotyczy to objawów z poniższych punktów 1 – 4. Mogą też wystąpić dwa objawy wymienione w punktach 5 – 8. Muszą utrzymywać się prawie ciągle przez okres co najmniej miesiąca. Są to:

  • Echo myśli, ugłośnienie, narzucanie lub pozbawianie myśli,
  • Urojenia bycia kontrolowanym, oddziaływania lub owładnięcia, poczucie, że ktoś lub coś kieruje ruchami ciała, myślami, czynnościami i odczuciami; postrzeganie o charakterze urojeniowym,
  • Głosy omamowe komentujące lub prowadzące dialog na temat zachowań pacjenta lub inne głosy dobiegające z różnych części ciała,
  • Utrwalone urojenia innego rodzaju będące niedostosowane kulturowo i niemożliwe do pojawienia się w rzeczywistości (łączność z istotami pozaziemskimi, kontrolowanie sił przyrody, nadludzkie moce),
  • Utrwalone omamy z któregokolwiek ze zmysłów (wzrok, słuch, dotyk, węch, smak) oraz występujące z nimi zwiewne lub bardziej wyraziste urojenia o niskim nasyceniu afektywnym, albo długotrwale utrzymujące się idee nadwartościowe polityczne, religijne lub historyczne,
  • Przerwy lub wtręty w toku myślenia, prowadzące do rozkojarzenia, nieadekwatnych wypowiedzi lub tworzenia neologizmów (nowe słowo),
  • Objawy katatoniczne, jak pobudzenie, zastyganie lub giętkość woskowa, negatywizm, mutyzm i osłupienie,
  • Objawy negatywne: apatia, zubożenie wypowiedzi, spłycone lub nieadekwatne afekty prowadzące do zmniejszenia przystosowania społecznego lub wycofania się z kontaktów społecznych (należy wykluczyć zależność tych objawów od depresji i leczenia neuroleptykami),
  • Znaczące i utrwalone, obejmujące wiele różnych aspektów życia psychospołecznego jednostki, zmiany funkcjonowania, przejawiające się utratą zainteresowań, bezcelowością, bezczynnością, postawą zaabsorbowaną sobą i społecznym wycofaniem.

W związku z tym, że trudno jest ustalić początek choroby, okres jednego miesiąca, który jest kryterium do postawienia diagnozy, dotyczy jedynie wyżej wymienionych objawów. Objawy zwiastujące mogą trwać tygodniami albo nawet miesiącami, zanim pojawią się faktyczne symptomy specyficzne dla schizofrenii.

Na podstawie ogólnego obrazu psychopatologicznego, dynamiki przebiegu oraz tego, jakie konsekwencje na życie pacjenta mają kolejne rzuty psychozy, wyodrębnia się poszczególne postacie schizofrenii. Inaczej mówiąc: typy lub rodzaje.

Postacie schizofrenii

Jak już wspominaliśmy kilkukrotnie – przebieg schizofrenii jest bardzo heterogeniczny, czyli zróżnicowany zarówno biorąc pod uwagę objawy, jak i grupę zaburzeń. Wymaga to dokonania odpowiedniej klasyfikacji i tak wyróżniamy klasyczne typy schizofrenii, jak: prosta, paranoidalna, hebefreniczna i katatoniczna, poszerzone w klasyfikacji ICD-10 o schizofrenię niezróżnicowaną, rezydualną i poschizofreniczną. DSM-IV wyróżnia cztery typy schizofrenii: paranoidalną, katatoniczną, rezydualną i zdezorganizowaną (hebefreniczną).

Schizofrenia paranoidalna

To najbardziej znana i powszechna postać schizofrenii. Przebieg może być epizodyczny z częściową lub pełną remisją oraz przewlekły.

Objawy: Względnie stabilne i usystematyzowane urojenia prześladowcze, ksobne (przekonanie chorego, że jest przedmiotem szczególnego zainteresowania), którym towarzyszą omamy słuchowe (polecenia, komentowanie zachowania, szumy, trzaski, śmiechy) i zaburzenia spostrzegania. Mniej zaostrzone objawy negatywne. Drażliwość, wybuchy gniewu oraz/lub lęku, podejrzliwość.

Przebieg i rokowanie: Przebieg epizodyczny, późny początek.

Schizofrenia hebefreniczna (zdezorganizowana)

Objawy: Nieusystematyzowane, zwiewne i urywkowe urojenia oraz omamy (najczęściej dotyczące tematyki religii, filozofii lub ezoteryki), często koncentrujące się na doznaniach cielesnych), nieprzewidywalne i niespodziewane zachowania, manieryzm, stereotypy. Nastrój płytki i nieadekwatny do sytuacji lub doświadczeń: chichotanie bez wyraźnej przyczyny, psoty, zachowanie wyniosłe lub grymaszenie. Zaburzenia toku myślenia, które charakteryzują się przede wszystkim rozkojarzeniem. Tendencja do izolowania się, wycofania, a zachowania pojawiające się w przebiegu choroby są pozbawione sensu, celu, planów i motywu. Pacjenci często zgłaszają skargi natury hipochondrycznej. Bardzo często obserwuje się u chorych zaburzenia higieny osobistej i niedbałość o siebie.

Przebieg i rokowanie: Początek choroby przypada najczęściej na wiek 15 – 25 lat. Szybkie tempo rozwoju objawów negatywnych, a rokowania wówczas są negatywne.

Schizofrenia katatoniczna

Objawy: Dominującymi są zaburzenia psychosomatyczne, które mogą zmieniać się w zależności od ich charakteru i nasilenia: od hiperkinezy (pobudzenie i podniecenie) do osłupienia i mutyzmu (hipokinetyzm). Te stany rzadko występują naprzemiennie, a pobudzenie na ogół pojawia się nagle. Wtedy najbardziej widoczną jest bezcelowość ruchów chorego, na którą nie można wpłynąć z zewnątrz. Charakterystyczny jest negatywizm czynny (opór wobec wszystkich prób poruszenia) oraz opór względem wszystkich poleceń. Sztywność utrzymywanej postawy/pozycji ciała, lub giętkość woskowa polegająca na utrzymywaniu kończyn i ciała w pozycji nadanej z zewnątrz.

Ponieważ powyższe objawy są charakterystyczne również dla zespołów o innej genezie (choroby mózgowe, zaburzenia przemiany materii, zatrucia, zespoły neuroleptyczne), należy wykluczyć inną niż schizofrenia przyczynę ich występowania, a powyższe zachowania muszą wystąpić, aby można było mówić o schizofrenii katatonicznej.

Przebieg i rokowanie: bardzo zróżnicowany zarówno przebieg, jak i początek choroby.

Schizofrenia prosta

Występuje stosunkowo rzadko.

Objawy: Charakterystyczny jest powolny, ale postępujący rozwój dziwnych zachowań, wycofanie społeczne, niezdolność do spełniania wymagań społecznych, postępujący brak zainteresowania najbliższymi i ich sprawami, całkowity spadek sprawności oraz motywacji do tego, co dotąd było dla pacjenta ważne i istotne (nauka, rodzina, relacje). Objawy psychotyczne nieobecne albo słabo zaznaczone. Nasilające się objawy negatywne, czyli brak woli, bierność, spłycenie afektu. Pacjenci dotknięci schizofrenią prosta bardzo często tracą pracę, zostają bez środków do życia, korzystają z pomocy  różnych instytucji społecznych.

Przebieg i rokowanie: z powodu tendencji do utrzymywania się i nasilania większości objawów, rokowania są niepomyślne.

Schizofrenia rezydualna

Objawy: Występują nasilone objawy negatywne, jak np. spowolnienie psychomotoryczne, spłycenie afektów, bierność i brak inicjatywy, zubożenie myślenia oraz wypowiedzi, niezdolność do kontakt werbalnego i wzrokowego, zaburzenia higieny, niedbałość o wygląd zewnętrzny, wycofanie się z życia społecznego i relacji. Rozpoznanie tego rodzaju schizofrenii następuje, gdy pojawi się przewlekły etap rozwoju zaburzeń schizofrenicznych. Konieczne jest potwierdzenie przebycia przez pacjenta co najmniej jednego wyraźnego epizodu spełniającego ogólne kryteria schizofrenii, a także potwierdzenie, że przez okres co najmniej jednego roku objawy typu omamy czy halucynacje były minimalne lub bardzo zredukowane.

Przebieg i rokowanie: przebieg następuje powoli, jest zróżnicowany, objawy negatywne, które są czasami redukowalne.

Schizofrenia a depresja

Jednym z objawów schizofrenii są również stany depresyjne. Praktycznie na depresję cierpi każdy pacjent z diagnozą schizofrenii  na różnych etapach swojej choroby. Depresja popsychotyczna występuje po ustąpieniu objawów wytwórczych u 20 – 50% pacjentów, a jej przebieg może być tym silniejszy, im wyższa była pozycja społeczna/zawodowa pacjenta przed wystąpieniem u niego schizofrenii.  W tym typie depresji bardziej prawdopodobne jest popełnienie samobójstwa przez pacjenta.

Objawy depresji mogą zwiastować wystąpienie choroby, być integralną częścią stanu chorobowego w jego przebiegu oraz następstwem schizofrenii. Ten ostatni przypadek, to właśnie depresja poschizofreniczna. Koniecznością jest zróżnicowanie objawów zarówno depresji jak i schizofrenii ze względu na konieczność leczenia obydwu.

W pierwszym epizodzie psychotycznym w przebiegu schizofrenii depresji doświadcza 65 – 80% pacjentów. Tyle samo w nawrocie psychotycznym. Najczęstszymi objawami są zaburzenia snu, obniżenie napędu psychoruchowego oraz lęki. Objawy negatywne w schizofrenii przypominają obraz depresji, dlatego ważną i jednocześnie trudną rolą lekarza jest odróżnienie tych obu stanów. Specjaliści korzystają ze skali  Calgary (CDSS). Lekarz na podstawie odpowiednio ustrukturyzowanego zebranego wywiadu i opisu, dokonuje oceny poszczególnych pozycji, dzięki czemu łatwiej rozróżni od siebie poszczególne symptomy. Dodatkowo skala Calgary jest bardzo czuła, więc tym samym wrażliwa na zmiany.

Objawy depresji mogą nasilać się razem z narastaniem objawów schizofrenii i równocześnie z nimi także słabnąć.

Współwystępowanie depresji w przebiegu schizofrenii zaskakująco może stać się czynnikiem pozytywnym. Badania wykazują, że depresja ujemnie koreluje z nasileniem choroby szczególnie, jeśli występuje jako czynnik zwiastujący, czyli przed wystąpieniem choroby.

Nie należy natomiast ignorować faktu, iż depresja obniża jakość życia i nierzadko  powoduje wzrost prawdopodobieństwa podjęcia prób samobójczych przez pacjenta.

Fazy schizofrenii

Przebieg schizofrenii jest dość specyficzny, a mianowicie wyróżniamy okresy, w których obserwujemy ostre objawy pozytywne, oraz okres remisji, czyli ustąpienie objawów spowodowane leczeniem. Niekiedy leczenie farmakologiczne pozwala na zelżenie jedynie objawów pozytywnych, natomiast pacjent nadal doświadcza objawów negatywnych, a nawet ich pogłębienia.

Po wystąpieniu pierwszego epizodu schizofrenii na ogół obserwujemy następujące fazy przebiegu choroby:

  • Faza przedchorobowa
    Tutaj mówimy o założeniu, że czynniki biologiczne, środowiskowe oraz psychospołeczne stanowią ryzyko wystąpienia zaburzenia, które pod wpływem okoliczności i zdarzeń wyzwalających, mogą wywołać pojawienie się psychozy.
  • Faza prodomalna
    Tę fazę nazywamy również „fazą zwiastunów”, ponieważ u części pacjentów występują zarówno specyficzne jak i niespecyficzne problemy w bardzo różnych sferach funkcjonowania. Do grupy niespecyficznych problemów w schizofrenii zaliczamy np. lęki, dysforie – czyli stan zaniepokojenia, depresyjny nastrój, natomiast do problemów specyficznych  - wycofanie społeczne, problemy i zaburzenia natury emocjonalnej. Osoby dobrze przystosowane, mające ważne role społeczne i zawodowe oraz zadania życiowe odczuwają wyraźny dyskomfort pojawiających się zwiastunów choroby. U osób, które na co dzień wykazują problemy i trudności w przystosowaniu społecznym, w pracy czy szkole, często nie dochodzi do rozpoznania żadnego konkretnego zaburzenia.
  • Faza ostra
    W tej fazie rozpoznawane są kliniczne objawy schizofrenii lub poszczególne jej typy, w których możemy obserwować wyraźne objawy pozytywne, takie jak omamy czy halucynacje, albo objawy negatywne. W grupie osób lepiej przystosowanych społecznie, objawy pojawiają się nagle i mają intensywny, dynamiczny przebieg. W grupie osób mniej przystosowanych społecznie, najczęściej w początkowej fazie ostrej schizofrenii obserwujemy powolny początek oraz stopniowe narastanie objawów aż do momentu pojawienia się objawów psychotycznych
  • Faza remisji
    Podczas remisji choroby następuje obserwowalny proces ustępowania objawów. Objawy mogą zaniknąć w tej fazie zupełnie, lub też ustąpić częściowo (nadal obserwowalne objawy negatywne). Faza remisji może zostać przerwana kolejnym epizodem choroby, czyli nawrotem. Następuje to na ogół po pewnym czasie lub w przypadku, gdy pacjent zbyt szybko zredukuje lub odstawi leki.

Wyróżniamy pięć podstawowych grup przebiegu schizofrenii - postać ciągłą (mającą ciągły przebieg choroby), epizodyczną z postępującym deficytem (powtarzalne epizody, po których kumulują się objawy negatywne), postać epizodyczną z utrwalonym deficytem (trwałe następstwa po kolejnych epizodach), pełną remisję (pełne wyzdrowienie po jednym epizodzie) i najczęściej występującą: postać epizodyczną remitującą (powtarzające się epizody bez następstw negatywnych lub z nieznacznymi następstwami).

Diagnoza choroby

Diagnoza schizofrenii jest złożonym zadaniem. Objawy zwiastujące epizod pierwszej psychozy przypominają depresję i na ogół są tak diagnozowane. Dopiero po pewnym czasie obserwujemy objawy typowe, chociaż też należy przeprowadzić odpowiednie testy, wywiad i obserwować pacjenta przez dłuższy czas, aby móc stwierdzić schizofrenię.

Leczenie schizofrenii

Schizofrenia przede wszystkim leczona jest farmakologicznie. Lekarz dobiera odpowiednie leki zależnie od przebiegu choroby, jej poszczególnych stadiów oraz typu. Dodatkowo proponuje się pacjentowi psychoterapię i nierzadko  hospitalizację (ze względu na ostrzejszy przebieg choroby).

Wszystkich Pacjentów zainteresowanych pobytem w komfortowym szpitalu psychiatrycznym w Warszawie zapraszamy do Mazowieckiego Szpitala im. prof. Antoniego Kępińskiego przy ul. Myśliborskiej. Leczymy schizofrenię i inne zaburzenia psychotyczne.

Farmakologiczne metody leczenia schizofrenii

W  przebiegu choroby zakłócona i zaburzona jest gospodarka neuroprzekaźnikowa, a w tym przypadku przede wszystkim dopaminowa, dlatego osobom chorującym  podaje się leki przeciwpsychotyczne, inaczej zwane neuroleptykami. Terapia jest jednak zróżnicowana, ponieważ obejmuje stany psychotyczne oraz remisji choroby, czyli terapię podtrzymującą. Terapia ma złagodzić przebieg i objawy choroby oraz jak najdłużej utrzymać stabilny stan psychiczny pacjenta. Obecnie dysponujemy lekami, które oprócz odpowiedniej stymulacji obszaru dopaminergicznego, mają również wpływ na wydzielanie i gospodarkę serotoninową (neuroprzekaźnik odpowiadający między innymi za sen, kontrolę zachowania, nastroju oraz samopoczucia). Możliwe jest podawanie leków również domięśniowo.

Psychoterapia

Jednym z ważnych  elementów leczenia schizofrenii jest także wspomniana psychoterapia. Pacjent mający doświadczenie psychozy potrzebuje w pierwszym etapie terapii wspierającej. Jak w każdej relacji tu również kluczowe jest zaufanie. Budowanie związku terapeutycznego, czyli  przymierza terapeutycznego wymaga czasu.

Psychoterapia może również mieć formę terapii grupowej. Ten rodzaj pracy z pacjentem umożliwia mu otwarcie się na relacje społeczne, zmniejszenie poczucia odosobnienia, czy inności, jakie z pewnością towarzyszą w chorobie.

Zdarza się, że pacjent trudniej znosi leczenie farmakologiczne. Po dłuższym czasie chce zakończyć terapię  twierdząc, że jest już zdrowy, czy, że samodzielnie poradzi sobie z chorobą. Zadaniem terapeuty jest wówczas takie prowadzenie pacjenta, by jego świadomość na temat choroby oraz jej przebiegu była na tyle wysoka, aby zdawał sobie sprawę także z zagrożenia płynącego z takiej decyzji.

Rokowania w schizofrenii

Rokowania w schizofrenii są bardzo zróżnicowane i zależne od rodzaju choroby, jej przebiegu, stopnia oporności na leczenie (niestety aż 1/3 pacjentów cierpiących na schizofrenię, boryka się z lekooporną jej postacią). U  większości chorych występuje także depresja. Około 10% chorych pojawiają się myśli samobójcze.

Bardzo istotne jest jak najwcześniejsze rozpoczęcie leczenia. Bardzo często właśnie ten czynnik warunkuje rokowania.

Być może jest to dosyć kontrowersyjne, jednak obecnie naukowcy starają się opracować odpowiednie badanie pacjenta, które pozwoli na wykrycie schizofrenii jeszcze przed wystąpieniem jej objawów. Polega to na badaniu tzw. biomarkerów, które pomagają określić obecność w organizmie konkretnych komórek, neuroprzekaźników itp. Zgodnie z definicją biologicznymi markerami danego zaburzenia lub choroby są stabilne, genetyczne, biochemiczne, fizjologiczne lub anatomiczne cechy specyficzne wyłącznie dla danego zaburzenia lub choroby. Pozostaje kwestia określenia parametrów neurofizjologicznych charakterystycznych dla schizofrenii.

Co czuje osoba chora na schizofrenię?

W stanie remisji schizofrenii towarzyszą jej te same uczucia, jakie przeżywają osoby nie doświadczające tej choroby. Osoby z diagnozą schizofrenii możemy spotkać w naszej pracy, w rodzinach, wśród znajomych…  Dzięki rozwojowi medycyny leczenie chorób psychicznych zdecydowanie się poprawia, a to z kolei daje szansę  na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie, pracy, szkole…

Podczas pierwszych epizodów osoby chorujące najczęściej nie zdają sobie sprawy z tego, że ich urojenia nie mają odniesienia w rzeczywistości. Doświadczają objawów jako coś bardzo realnego.  Jest to niezwykle trudne, aby odróżnić świat przeżyć wewnętrznych od zewnętrznych.

Dlatego też istotną rolę odgrywa otoczenie, rodzina, przyjaciele w reagowaniu na pojawiające się niepokojące objawy.  Niezbędny jest wówczas kontakt z lekarzem, psychologiem, a często też hospitalizacja, aby móc ustabilizować stan psychiczny.

Wydaje się, że otwartość i świadomość społeczeństwa może znacząco ułatwić osobie chorej na schizofrenię powrócić do normalnego życia bez stygmatyzacji, odrzucenia i strachu.

Pamiętajmy, że jest to choroba, która w obecnym stanie medycyny może być kontrolowana i skutecznie leczona, a wsparcie najbliższych może być ogromną pomocą w powrocie do zdrowia chorującego.

Mity na temat schizofrenii

Jednym z mitów związanych z tym zaburzeniem psychicznym jest przeświadczenie, że na schizofrenię chorują wyłącznie osoby charakteryzujące się czymś nadzwyczajnym tj. wybitną inteligencją lub genialnym talentem.

Inne pokutujące nadal w społeczeństwie przekonanie mówi, że osoby ze schizofrenią stanowią zagrożenie dla otoczenia.

Fakty są jednak takie, że można zostać dotkniętym schizofrenią niezależnie od poziomu inteligencji, wykształcenia i posiadanych talentów, a odpowiednio dobrane leczenie i terapia pozwalają choremu funkcjonować w społeczeństwie i cieszyć się życiem.

Chyba każdy z nas oglądał film Rona Howarda „Piękny umysł”. Oparty na faktach biograficzny obraz Johna Nasha, fenomenalnie zagranego przez Russela Crowe’a. John Nash, to uhonorowany nagrodą Nobla w dziedzinie ekonomii genialny matematyk, cierpiący na schizofrenię paranoidalną. Postać Johna Nasha jest dowodem na to, że schizofrenia nie jest wyrokiem. Należy również zwrócić uwagę na to, że nie wszystkie zawarte w scenariuszu objawy choroby mają związek z realnym jej przebiegiem.

Weryfikacja merytoryczna

Weryfikacja merytoryczna

mgr Sylwia Rozbicka

psycholog, psycholog dziecięcy

Bibliografia:

  • L. Cierpiałkowska. Psychopatologia, Warszawa 2022;
  • J. Strelau, D. Doliński, Psychologia. Podręcznik akademicki, Gdańsk 2021;
  • Biologia Campbella (podręcznik, redakcja zbiorowa), Poznań 2022;
  • Biochemia Harpera (podręcznik, redakcja zbiorowa), Warszawa 2018;
  • Co warto wiedzieć o schizofrenii? Informator edukacyjny Miejskiego Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Miasta Lublin na lata 2012 – 2015 (https://lublin.eu/gfx/lublin/userfiles/_users/b-dabek/broszury/co_warto_wiedziec_o_schizofrenii..._-_broszura.pdf - dostęp 09.09.2022);
  • P. Wójciak, J. Rybakowski, Obraz kliniczny, patogeneza i ocena psychometryczna objawów negatywnych schizofrenii, Psychiatria Polska” 2018, nr 52(2), s. 185–197;
  • A. Piróg-Balcerzak, Depresja w schizofrenii (http://static.medforum.pl/Depresja%20w%20schizofrenii(1).pdf — dostęp 09.09.2022);
  • W. Radziwiłłowicz, Zaburzenia emocjonalne (internalizacyjne), w: Psychologia kliniczna dzieci i młodzieży, I. Grzegorzewska, A. Borkowska,L. Cierpiałkowska (red.), Warszawa 2022;
  • P. Wójciak, A. Remlinger-Molenda, J. Rybakowski Etapy przebiegu schizofrenii – koncepcja stagingu,  „Psychiatria Polska” 2016, nr 50(4), s. 717–730;
  • D. Frydecka, A. Kiejna, Rozwój koncepcji schizofrenii i narzędzi do jej diagnozy, „Psychiatria Polska” 2008, t. XLII, nr 4, s. 477–489;
  • P. Gałecki, A. Szulc,  Psychiatria, Wrocław 2018;
  • A. Kalisz, O psychoterapii osób cierpiących z powodu schizofrenii, „Psychoterapia” 2013, nr 4 (167), s. 21-22;
  • M. Urban, Poszukiwanie biologicznych markerów schizofrenii, „Psychiatria i Psychologia Kliniczna” 2005, nr 5/4, s. 207-211.
Schizofrenia – przyczyny, rodzaje, terapia