Psychoterapia dla młodzieży

Psychoterapia dla młodzieży to metoda wsparcia młodych osób z rozpoznanymi zaburzeniami zdrowia psychicznego. Prowadzi ją wykwalifikowany specjalista. Pomoc w problemach młodzieży polega przede wszystkim na rozmowie. Może mieć charakter indywidualny, rodzinny lub grupowy. Jest stosowana samodzielnie lub w połączeniu z innymi formami leczenia.

Celem terapii dla młodzieży jest leczenie zaburzeń psychicznych. Proces polega na modyfikacji zachowań, myśli, emocji i/lub cech osobowości pacjenta. Prowadzi w kierunku złagodzenia objawów, wpłynięcia na niestabilne wzorce funkcjonowania oraz pozytywnego wspierania osobowości.

Nastolatek mierzy się z poważnymi zmianami fizycznymi, psychicznymi i społecznymi związanymi z dorastaniem. Wiąże się to z emocjonalnymi wzlotami i upadkami. W przypadku części młodzieży upadki nie są jednak chwilowe, ale sygnalizują poważniejsze zaburzenia zdrowia psychicznego. Do zaburzeń psychicznych młodzieży, w których stosowana jest psychoterapia, należą m.in.:

• depresja: zalicza się ją do zaburzeń nastroju. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) jest to czwarte najczęstsze schorzenie nastolatków. Charakteryzuje się długotrwale obniżonym nastrojem i objawami natury fizycznej. U młodzieży depresja może mieć nietypowy obraz. Dominują wtedy zaburzenia zachowania – bunt wobec rodziców, szkoły, nieprzestrzeganie zasad, zachowania agresywne i autoagresywne;
• zaburzenie afektywne dwubiegunowe (choroba afektywna dwubiegunowa, ChAD): podobnie jak depresja należy do zaburzeń nastroju. Charakteryzuje się naprzemiennym występowaniem epizodów depresyjnych (obniżonego nastroju i aktywności) oraz epizodów hipomanii/manii (wzmożonego nastroju i aktywności). Mogą pojawiać się też epizody mieszane;
• zaburzenia odżywiania: zalicza się do nich anoreksję (jadłowstręt psychiczny), bulimię (żarłoczność psychiczną) i zespół napadowego objadania się. Pojawiają się zwykle w okresie dorastania lub we wczesnej dorosłości. Charakteryzują się szkodliwymi zachowaniami żywieniowymi, takimi jak np. ograniczanie kalorii. Doprowadzają do poważnych zmian w zdrowiu fizycznym i dezorganizują funkcjonowanie psychospołeczne. Mogą zagrozić życiu;
• zaburzenia lękowe: należy do nich m.in. uogólnione zaburzenie lękowe (objawia się obecnością lęku niezależnego od sytuacji zewnętrznych, tzw. wolnopłynącego) oraz fobie (charakteryzują się nadmiernym, irracjonalnym lękiem w reakcji na określone sytuacje, obiekty czy wyobrażenie o nich);
• zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne: objawia się występowaniem – zaburzających codzienne funkcjonowanie i zajmujących wiele czasu – myśli natrętnych (obsesji) i czynności natrętnych (kompulsji);
• zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD): jest odpowiedzią na doświadczenie traumy. Cechuje się długotrwałym stresem emocjonalnym, niepokojem, koszmarami sennymi i destrukcyjnymi zachowaniami;
• zaburzenia zachowania: charakteryzują się agresywnymi, buntowniczymi i aspołecznymi zachowaniami. Prowadzą do poważnego naruszenia adekwatnych dla wieku oczekiwań społecznych. Ich łagodniejszą formę określa się jako zaburzenia opozycyjno-buntownicze;
• schizofrenia: pojawia się zazwyczaj u młodych dorosłych, ale może też wystąpić w okresie dorastania. Zaliczana jest do zaburzeń psychotycznych. Objawia się m.in. omamami, urojeniami oraz symptomami dezorganizacji (myślenia i zachowania);
• zaburzenia osobowości: charakteryzują się trwałym wzorcem zachowania i doświadczania wewnętrznego, który wyraźnie różni się od norm kulturowych dla danej osoby oraz odnosi się do całego jej życia społecznego i osobistego. Do zaburzeń osobowości zalicza się m.in. osobowość borderline (pogranicza).

Sesje terapeutyczne mogą odbywać się w różnym składzie. Im dziecko starsze, tym mniejszy jest udział rodziców. Podczas psychoterapii dla młodzieży specjalista zachęca do mówienia o myślach, uczuciach i trudnościach. Niektórzy terapeuci proszą też o wykonywanie „pracy domowej”, polegającej na wprowadzaniu w życie praktyk, które były tematem sesji. Rozmowy nastolatka ze specjalistą są poufne. W wyjątkowych sytuacjach, np. jeśli zagrożone jest bezpieczeństwo pacjenta, terapeuta może złamać tę zasadę.

Szczegółowy przebieg sesji i czas trwania terapii dla nastolatków zależą od problemu i przyjętego przez specjalistę podejścia teoretycznego.

Decyzja o podjęciu leczenia bywa trudna, a pierwsza rozmowa z psychologiem zwykle stresuje młodych ludzi. Nie ma jednak czym się martwić. Pierwsza wizyta w ramach psychoterapii dla młodzieży ma zazwyczaj charakter konsultacyjny. Terapeuta zbiera wtedy wywiad dotyczący pacjenta i trudności, które skłoniły rodzinę do szukania pomocy. Niektórzy specjaliści proszą o wypełnienie formularzy dotyczących zdrowia. To spotkanie jest również okazją do zadawania pytań terapeucie.

Po rozpoznaniu sytuacji specjalista proponuje zakres pomocy. W zależności od konkretnego przypadku może zaoferować psychoterapię indywidualną, grupową lub rodzinną, a także – w razie potrzeby – inne rodzaje wsparcia dla rodziców (np. terapię dla par).

Nastolatek może być nastawiony nieufnie wobec psychologa: to naturalne. Młodzi ludzie zwykle niechętnie otwierają się przed innymi — zwłaszcza całkiem obcymi — osobami. Jako że zwykle na wizytę zapisują ich rodzice, mogą też czuć się „przesłuchiwani”. Z tego względu na początku psychoterapii dla młodzieży dochodzi do zawarcia umowy pomiędzy Pacjentem, jego rodzicami i terapeutą. Ten tzw. kontrakt terapeutyczny może być różnie sformułowany. Znajduje się w nim m.in. cel terapii i jej warunki techniczne. W kontrakcie opisuje się także zakres odpowiedzialności i zaangażowania stron (w tym rodziców) w proces terapeutyczny.

Rodzice mogą być angażowani w terapię dziecka na różne sposoby. Zaliczane są do nich, poza udziałem w ustalaniu kontraktu terapeutycznego, np.:

• psychoedukacja: polega na poinformowaniu rodziców w o zaburzeniu dziecka i przekazaniu im konkretnych wskazówek odnośnie opieki;
• coaching: wdraża się go u rodziców, dla których psychoedukacja nie była wystarczająca, jego celem jest nauczenie rodziców metod, które pomagają w walce z zaburzeniem dziecka;
• trening umiejętności rodzicielskich: to zajęcia warsztatowe dotyczące sposobów wpływania na zachowanie dziecka poprzez zmianę swojego postępowania;
• czas dla rodzica na sesjach dziecka: w tym wypadku przyjmuje się różne założenia w zależności od wieku dziecka czy nastolatka;
• terapia rodzinna: polega na pracy nad wzajemnymi relacjami w rodzinie, zaprasza się na nią wszystkich mieszkających razem bliskich;
• terapia własna: jest proponowana, gdy problemy rodziców są na tyle silne, że uniemożliwiają pomoc dziecku.

Idea objęcia dzieci psychoterapią narodziła się u początków psychologii. Już w 1909 roku Sigmund Freud opisał historię wyleczenia pięcioletniego „małego Hansa”, który cierpiał z powodu fobii przed zwierzętami. Obecnie dzieciom i nastolatkom oferuje się wiele form psychoterapii, opartych na różnych podejściach teoretycznych. Główne rodzaje psychoterapii stosowane u młodzieży to:

• podejście poznawczo-behawioralne (CBT): zakłada się w nim, że na emocje i zachowania człowieka wpływają nie tyle wydarzenia życiowe, ile sposób, w jaki się o nich myśli. Celem CBT jest zmiana sposobu myślenia (sfera poznawcza) i zachowań (sfera behawioralna). CBT to terapia krótkoterminowa, skoncentrowana na rozwiązaniu konkretnego problemu;
• podejście systemowe: jego punktem wyjścia jest założenie, że nie sposób zrozumieć zachowań problemowych czy objawów dotykających dziecko bez zrozumienia środowiska, w którym ono żyje. W związku z tym problemy są analizowane w kontekście systemu rodzinnego. W tym podejściu prowadzi się przede wszystkim terapię rodzinną i par. W terapii rodzinnej biorą udział wszystkie osoby mieszkające z Pacjentem;
• podejście psychoanalityczne i psychodynamiczne: wywodzą się z psychoanalizy Sigmunda Freuda. Kładzie się w nich nacisk na wpływ wczesnodziecięcych urazów emocjonalnych w relacjach z osobami znaczącymi oraz na wagę mechanizmów obronnych wytworzonych w radzeniu sobie z tymi urazami i oddziałujących na późniejsze sposoby przeżywania, spostrzegania i zachowania;
• analiza transakcyjna (AT): jest jednym z bardziej popularnych nurtów terapii integracyjnej (czyli łączącej w sobie elementy z różnych koncepcji rozumienia natury człowieka). Celem psychoterapii dla młodzieży w AT jest osiągnięcie tzw. autonomii. Jest ona rozumiana jako świadomość procesów wewnętrznych i międzyludzkich, zdolność do dokonywania wyborów oraz umiejętność bycia w relacji z innymi osobami. Centralnym punktem terapii w AT jest ustalanie przez Pacjenta, rodziców i specjalistę celu pracy terapeutycznej;
• terapia po urazach psychicznych: prowadzi się ją u ofiar traumatycznych zdarzeń. Jej podstawowym celem jest powrót do równowagi. Kolejne etapy terapii służą przepracowaniu urazu i wzmocnieniu Pacjenta na przyszłość. Terapeuta może łączyć podejście poznawczo-behawioralne, psychoanalityczne czy edukację. W proces angażowani są rodzice.

Eksperci WHO zwracają uwagę, że połowa wszystkich zaburzeń psychicznych ma swój początek przed 14. rokiem życia. Konsekwencje ich nieleczenia mogą być poważne. Należy zatem znać objawy zaburzeń psychicznych i – w przypadku ich zaobserwowania – zgłosić się na terapię dla młodzieży. 

Sygnały, które mogą świadczyć o potrzebie podjęcia psychoterapii dla nastolatków to m.in.:

• uporczywy smutek (trwający 2 tygodnie lub dłużej);
• unikanie interakcji społecznych;
• samookaleczanie się;
• mówienie o śmierci lub samobójstwie;
• skrajna drażliwość;
• niekontrolowane zachowanie;
• drastyczne zmiany nastroju, zachowania czy osobowości;
• zmiany w nawykach żywieniowych;
• utrata wagi;
• problemy ze snem;
• częste bóle głowy lub brzucha;
• trudności z koncentracją;
• pogorszenie wyników w nauce;
• unikanie szkoły.

Zmienność nastrojów, skłonność do eksperymentowania czy przeciwstawianie się autorytetom może być częścią procesu dorastania. Jeśli jednak niepokojące symptomy utrzymują się dłużej, mają wpływ na codzienne funkcjonowanie lub zagrażają bezpieczeństwu nastolatka, trzeba szybko poszukać pomocy specjalisty zdrowia psychicznego.

Jeśli chcemy, by nasze dziecko skorzystało z psychoterapii dla młodzieży, zgłośmy się z nim do jednego z Centrów Zdrowia Psychicznego MindHealth. Zapisy i informacje dostępne są pod numerem 22 566 22 24.

Na psychoterapię dla młodzieży można umówić się też za pośrednictwem portalu pacjenta Damian Online i sklepu internetowego. 

Zapraszamy!