Terapia dzieci

Psychoterapia dziecięca to sposób na rozwiązanie problemów zdrowia psychicznego u dzieci polegający głównie na dialogu. By pomóc najmłodszym w rozmowie na tematy, o których nie umieją jeszcze mówić wprost, specjalista prowadzący psychoterapię dla dzieci wykorzystuje takie metody jak zabawę, gry, rysowanie czy odgrywanie ról. W zależności od zapotrzebowania w różnym stopniu włącza też w proces terapii rodziców lub całą rodzinę.

Psychoterapia wspomaga dzieci i ich rodzinę w przypadku wszelkich problemów, z którymi nie radzą sobie samodzielnie. Najczęściej na terapię dzieci zgłaszają się pacjenci doświadczający takich trudności jak:

• depresja i inne zaburzenia nastroju (afektywne): depresja objawia się m.in. długotrwale obniżonym nastrojem i spadkiem aktywności. U najmłodszych nierzadko na pierwszy plan wysuwają się objawy nietypowe (dzieci skarżą się na dolegliwości fizyczne, a młodzież przejawia cechy zaburzonego zachowania). W chorobie afektywnej dwubiegunowej po okresie występowania objawów depresyjnych pojawia się nadmiernie wzmożony nastrój i aktywność (mania lub hipomania);
• zaburzenia lękowe: cechuje je lęk, który zakłóca zdolność do codziennego funkcjonowania dziecka. Występują też objawy fizyczne. Do tego typu problemów zalicza się m.in. lęk separacyjny, zaburzenie lękowe uogólnione, zespół lęku napadowego, fobie (w tym np. fobię szkolną i fobię społeczną) czy zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne;
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD): jest diagnozowany we wczesnym dzieciństwie. Charakteryzuje się problemami z koncentracją uwagi, nadmierną ruchliwością i impulsywnym zachowaniem;
• zaburzenia odżywiania: zalicza się do nich m.in. anoreksję (jadłowstręt psychiczny), bulimię (żarłoczność psychiczną) i zespół napadowego objadania się (polegający na nawracających epizodach przejadania się). Zaburzenia odżywiania doprowadzają do poważnych zmian w zdrowiu fizycznym i dezorganizują funkcjonowanie psychospołeczne. Zagrażają zdrowiu i życiu;
• zespół stresu pourazowego (PTSD): cechuje się długotrwałym stresem emocjonalnym, niepokojem, koszmarami sennymi i destrukcyjnymi zachowaniami w odpowiedzi na przeżytą traumę;
• zaburzenia zachowania: ich objawami są agresywne, buntownicze i aspołeczne zachowania. Prowadzą one do poważnego naruszenia adekwatnych dla wieku oczekiwań społecznych. Cechy zaburzonego zachowania, jak wspomniano wyżej, mogą być również przejawem innych problemów zdrowia psychicznego;
• schizofrenia: pojawia się na ogół we wczesnej dorosłości, ale może dotyczyć także dzieci i młodzieży. U najmłodszych objawia się m.in. omamami, urojeniami, zmniejszeniem aktywności, ubogością myśli i wypowiedzi oraz rozregulowaniem funkcji psychicznych.

Problemów ze zdrowiem psychicznym doświadcza znaczna liczba dzieci i młodzieży. W leczeniu wielu zaburzeń psychoterapia to metoda z wyboru. Istotne jest jednak, by młodzi pacjenci trafiali do psychoterapeuty jak najszybciej. Dlatego – jeśli zaobserwujemy u dziecka objawy zaburzeń w sferze zdrowia psychicznego – nie wahajmy się szukać specjalistycznej pomocy. Do symptomów świadczących o potrzebie psychoterapii dla dzieci zalicza się m.in.:

• długotrwały smutek;
• wycofanie z kontaktów społecznych;
• skrajna drażliwość;
• drastyczne zmiany nastroju, zachowania lub osobowości;
• zmiana nawyków żywieniowych;
• utrata wagi;
• problemy ze snem;
• obniżenie koncentracji;
• pogorszenie wyników w nauce;
• unikanie szkoły;
• zachowanie wymykające się spod kontroli;
• częste bóle głowy lub brzucha, które nie mają uchwytnej przyczyny fizycznej.

Zachowania typowe dla wieku różnią się od tych problemowych częstością występowania, nasileniem oraz wpływem na codzienne funkcjonowanie. Za objawy alarmowe, których w żadnym wypadku nie wolno bagatelizować, uważa się destrukcyjne zachowanie i cierpienie dziecka, np. doświadczanie lęków czy nastrojów depresyjnych, zaprzestanie jedzenia, wymuszanie wymiotów, cięcie się, zażywanie narkotyków lub dopalaczy czy mówienie na temat samobójstwa.

Pierwsze spotkanie z psychologiem dziecięcym w ramach psychoterapii służy zazwyczaj zebraniu wywiadu (także od rodziców). Po rozpoznaniu potrzeb specjalista przekazuje swoje ustalenia oraz wyjaśnia, na czym będzie polegać proponowana forma pomocy. Przed rozpoczęciem psychoterapii zawiera się tzw. kontrakt terapeutyczny. W tej umowie ujęty jest m.in. cel terapii.
Sesje psychoterapii dla dzieci mogą odbywać się w różnym składzie. W przypadku małego dziecka w części spotkań uczestniczą rodzice. Terapia dla starszych dzieci obejmuje zazwyczaj mniej sesji z rodzicami lub tylko spotkania indywidualne. Jej szczegółowy przebieg zależy od konkretnego przypadku.

Rodzice mogą być angażowani w terapię dziecka na różne sposoby. Zaliczane są do nich, poza udziałem w ustalaniu kontraktu terapeutycznego, np.:

• psychoedukacja: polega na poinformowaniu rodziców w o zaburzeniu dziecka i przekazaniu im konkretnych wskazówek odnośnie opieki;
• coaching: wdraża się go u rodziców, dla których psychoedukacja nie była wystarczająca, jego celem jest nauczenie rodziców metod, które pomagają w walce z zaburzeniem dziecka;
• trening umiejętności rodzicielskich: to zajęcia warsztatowe dotyczące sposobów wpływania na zachowanie dziecka poprzez zmianę swojego postępowania;
• czas dla rodzica na sesjach dziecka: w tym wypadku przyjmuje się różne założenia w zależności od wieku dziecka czy nastolatka;
• terapia rodzinna: polega na pracy nad wzajemnymi relacjami w rodzinie, zaprasza się na nią wszystkich mieszkających razem bliskich;
• terapia własna: jest proponowana, gdy problemy rodziców są na tyle silne, że uniemożliwiają pomoc dziecku.

Istnieje kilka rodzajów psychoterapii opartych na dowodach naukowych. Wykorzystuje się w nich różne techniki i interwencje. Specjalista pracujący z najmłodszymi Pacjentami może stosować jedno podejście lub łączyć elementy kilku. Niektóre rodzaje psychoterapii dla dzieci to:

• podejście poznawczo-behawioralne (CBT): w tym podejściu zakłada się, że na nasze emocje i zachowania wpływają nie tyle wydarzenia życiowe, ile sposób, w jaki o nich myślimy. Główny cel CBT to redukcja objawów, dzięki zmianie sposobu myślenia, nadawaniu innych znaczeń napływającym informacjom czy nabyciu nowych umiejętności rozwiązywania problemów. CBT to terapia ograniczona w czasie;
• podejście systemowe: punktem wyjścia modeli systemowych jest przekonanie, że człowiek to część różnych systemów, np. rodzinnego. Terapeuci systemowi kładą mniejszy nacisk na funkcjonowanie jednostki, a większy – na funkcjonowanie całego systemu. Objaw u dziecka jest więc dla nich sygnałem, że problem kryje się w relacjach pomiędzy bliskimi, sposobach ich komunikacji lub w strukturze rodziny. Za powód problemu uznaje się zatem różne nieprawidłowości w rodzinie i to one przede wszystkim stają się celem terapii;
• podejście psychoanalityczne: psychoanaliza i terapia psychoanalityczna były najwcześniejszymi metodami leczenia psychoterapeutycznego dzieci. Za pierwszego pacjenta poddanego psychoterapii uważa się „małego Hansa” opisanego w 1909 roku przez Sigmunda Freuda. W nurcie psychoanalitycznym i psychodynamicznym kładzie się nacisk na wpływ wczesnodziecięcych urazów emocjonalnych w relacjach z osobami znaczącymi oraz na wagę mechanizmów obronnych wytworzonych w radzeniu sobie z tymi urazami i oddziałujących na późniejsze sposoby przeżywania, spostrzegania i zachowania;
• terapia po urazach psychicznych: prowadzi się ją u dzieci czy nastolatków będących ofiarami traumatycznych zdarzeń. Jej podstawowym celem jest powrót pacjenta do równowagi. Poszczególne etapy terapii służą przepracowaniu urazu i wzmocnieniu dziecka na przyszłość. Specjalista może mieszać podejście poznawczo-behawioralne, psychoanalityczne, terapię zabawą czy edukację. W proces terapeutyczny – jeśli to możliwe – włączani są rodzice;
• psychoterapia indywidualna młodzieży w analizie transakcyjnej (AT): AT to jeden z najpopularniejszych nurtów terapii integracyjnej (czyli takiej, której założenia pochodzą z przynajmniej dwóch różnych koncepcji natury człowieka). Centralnym punktem terapii jest ustalenie – razem z nastolatkiem i jego rodzicami – celu pomocy. Terapia w AT prowadzi do osiągnięcia przez pacjenta tzw. autonomii. Jest ona rozumiana jako zdolność do bycia świadomym procesów wewnętrznych i zewnętrznych, podejmowania decyzji i brania za nie odpowiedzialności oraz tworzenia autentycznych relacji z innymi osobami.

Dobra relacja z psychoterapeutą ma duży wpływ na sukces terapii. Jeśli poszukujemy doświadczonego psychoterapeuty dla dziecka lub nastolatka, zgłośmy się do placówki Centrum Zdrowia Psychicznego MindHealth w swoim mieście.

Zapisy do ośrodków przyjmowane są pod numerem 22 566 22 24. Na psychoterapię dla dzieci można umówić się też online za pośrednictwem sklepu internetowego.