Schizofrenia paranoidalna

Schizofrenia paranoidalna to jeden z typów schizofrenii. Należy do zaburzeń schizotypowych, uporczywych i urojeniowych. Choroba polega na występowaniu zakłóceń myślenia i postrzegania. Pacjent, który doświadcza schizofrenii, może być osobą o jasnej świadomości, z problemami poznawczymi. Postać schizofrenii paranoidalnej w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-10) umieszczona została pod kodem F20.0. Zgodnie z Klasyfikacją ten typ schizofrenii cechuje się występowaniem trwałych urojeń, często o charakterze paranoidalnym. Pacjent chory na schizofrenię paranoidalną doświadcza omamów, przede wszystkim słuchowych oraz zaburzeń postrzegania.

Schizofrenia paranoidalna, podobnie jak inne podtypy zaburzenia prowadzi do rozszczepienia myślenia, emocji i zachowania chorego. W konsekwencji ma on utrudniony kontakt z rzeczywistością. Pojawia się problem z odróżnieniem elementów świata realnego od paranoidalnego. Najczęściej choroba występuje u osób powyżej 22 roku życia, lecz zachorować na nią może tak naprawdę osoba w każdym wieku. Schizofrenia paranoidalna uniemożliwia Pacjentowi normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Urojenia są niebezpieczne i z tego powodu Pacjenci często wymagają hospitalizacji. Niestety leczenie schizofrenii paranoidalnej jest skomplikowanym procesem uwzględniającym leczenie psychiatryczne.

Schizofrenia paranoidalna sprawia, że Pacjent inaczej postrzega rzeczywistość, w sposób zakrzywiony odbiera i ocenia otaczający go świat. Nie jest w stanie krytycznie i realnie analizować nie tylko otoczenia, ale i swojej własnej osoby. W schizofrenii paranoidalnej na pierwszy plan wychodzą urojenia: fałszywe przekonania chorego o zaistnieniu rzeczy i faktów, jakie w rzeczywistości nie mają miejsca. Pacjent może słyszeć głosy, które dyskutują na jego temat. Chory w wyniku niezwykłych przeżyć może reagować lękiem i agresją. Objawy schizofrenii paranoidalnej to:

• zaburzenia w postrzeganiu rzeczywistości;
• urojenia;
• halucynacje;
• omamy słuchowe, węchowe, czuciowe, smakowe;
• wycofanie społeczne;
• problemy z komunikacją;
• zaburzenia snu.

Przebieg schizofrenii paranoidalnej może mieć charakter ciągły lub epizodyczny. Choroba przebiega zwykle w sposób falujący, cechujący się okresami zaostrzeń i remisji. Pacjent doświadcza urojeń prześladowczych i wielkościowych. Pierwsze dotyczą przekonania Pacjenta o tym, że jest on przez kogoś prześladowany. Typ wielkościowy natomiast daje Pacjentowi poczucie zajmowania wysokiej pozycji w społeczeństwie. Urojenia chorego mogą wzbudzać w nim różne nastroje. Zdarza się, że chorzy posądzają partnerów o zdrady i czują przez to zazdrość. Niestety chorzy są narażeni na zachowania samobójcze. Wiele osób dotkniętych chorobą próbuje odebrać sobie życie.

Schizofrenię odrzuca się natomiast, gdy Pacjent doświadcza silnych objawów depresji i manii. Aby stwierdzić chorobę w takich okolicznościach, konieczne jest jej widoczne poprzedzanie innych zaburzeń. Schizofrenii paranoidalnej nie stwierdza się również, gdy objawy mają związek z chorobą mózgu, czy zatruciem. W schizofrenii paranoidalnej zwykle nie występują zaburzenia afektu, woli i mowy, ani objawy katatoniczne.

Niestety przyczyny schizofrenii paranoidalnej wciąż nie są w pełni poznane. Znane są jednak czynniki wiązane z występowaniem zaburzenia. Wpływ na rozwój schizofrenii paranoidalnej mogą mieć czynniki socjodemograficzne. Choroba związana jest z ubóstwem, migracjami, wychowywaniem w dysfunkcyjnej rodzinie. Czynnikiem inicjującym mogą być także złe warunki mieszkaniowe, bezrobocie i dyskryminacja. Choroba w pewnym stopniu jest dziedziczna. Jeśli w rodzinie znane są przypadki zachorowań, wówczas wzrasta ryzyko zachorowania wśród krewnych. Jednak samo spokrewnienie nie decyduje o wystąpieniu schizofrenii paranoidalnej. Wyzwalają ją dopiero inne czynniki. Chorobę zainicjować mogą trudne wydarzenia życiowe, takie jak śmierć kogoś bliskiego, stres, czy utrata pracy. Także doświadczenia z dzieciństwa mają wpływ na rozwój zaburzenia, np. przemoc i molestowanie seksualne.

Przyczyn choroby upatruje się także w zwiększonej aktywności dopaminergicznej w szlaku mezobolicznym mózgu. Objawy schizofrenii mogą być związane z działaniem receptora D2, czego konsekwencją jest zaburzenie zdolności poznawczych i wahania emocji. Schizofrenia paranoidalna to także w pewnym zakresie choroba cywilizacyjna, ponieważ badania dowodzą, że w krajach o niższym poziomie cywilizacyjnym schizofrenia występuje bardzo rzadko.

Schizofrenię paranoidalną stwierdza się, gdy objawy choroby utrzymują się przez dłuższy czas. Choroba dotyka obie płcie, a chorzy niechętnie zwracają się sami po pomoc. Zwykle rozwój zaburzenia następuje u osób młodych w momencie wejścia w dorosłość. Objawy schizofrenii paranoidalnej w pierwszej kolejności zauważają bliscy Pacjenta. Zmienia się jego reakcja wobec otoczenia. Można zaobserwować zachowania lękowe i agresywne.

Leczenie schizofrenii paranoidalnej po wystąpieniu początkowych objawów i jej zdiagnozowaniu jest konieczne, ponieważ choroba prowadzi do wykluczenia społecznego. Niestety leczenie to jest skomplikowane, ponieważ komunikacja z Pacjentem jest utrudniona. Chorzy często wypowiadają się nielogicznie, zachowują się w sposób odbiegający od normy, nie potrafią nawiązać relacji z terapeutą i nie reagują, gdy ten zwraca się do nich. Kluczem w terapii schizofrenii paranoidalnej jest zatem cierpliwość. 

Pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą lub jej podejrzeniem zapraszamy do szpitala psychiatrycznego w Warszawie. W komfortowych warunkach pomagamy tu poprawić stan Pacjenta.

Główne objawy schizofrenii paranoidalnej obejmują urojenia. Niestety leki nie zawsze je zwalczają. Jednak terapia poznawczo-behawioralna w połączeniu ze środkami farmakologicznymi jest w stanie poprawić stan chorego. Niestety nie można w tym przypadku mówić o pełnym wyleczeniu. Chory nawet w razie osłabienia objawów jest narażony na nawroty choroby. Istotne jest zachowanie ciągłości leczenia farmakologicznego w ciągu pierwszego roku od podjęcia leczenia. Jeśli chory odstawi leki, wówczas zwiększa swoje szanse do 60% na powrót choroby. Ryzyko nawrotu zmniejsza się do 15%-20%, jeśli leki są przyjmowane nieprzerwanie przez okres 2 lat.

Kontakt z Pacjentami chorymi na schizofrenię paranoidalną jest często utrudniony. Chorzy używają w kontaktach dziwnych słów, przyjmują inny sposób wypowiedzi. W rozmowie z nimi pojawia się niespójność myślenia. Mózg Pacjenta chorego na schizofrenię nie pracuje prawidłowo, w wyniku czego może myśleć w sposób przyspieszony lub spowolniony. Ponadto w chorobie występują zaburzenia językowe. Problem komunikacyjny dotyczy nie tylko osób z otoczenia chorego, ale i samego lekarza prowadzącego. Prawidłowa komunikacja jest ważna, ponieważ pomaga rozwiązywać problemy w rodzinie. Jak rozmawiać z chorym na schizofrenię paranoidalną? Przede wszystkim:

• Należy unikać rozmów w czasie wzburzenia. Chory wymaga dokładnego wysłuchania i skupienia, dlatego najpierw warto się uspokoić;
• Nie należy poruszać kilku problemów naraz, a skupić się na najważniejszych aspektach;
• Konieczne jest zachowanie kontaktu wzrokowego z Pacjentem;
• W rozmowie trzeba zachować spokój i wypowiadać się wyraźnie;
• Zwracając się do Pacjenta, warto wyrażać swoje uczucia;
• Warto używać zwrotów wskazujących na potrzeby, np. „Chciałbym, abyś…”;
• Jeśli coś w zachowaniu Pacjenta jest denerwujące, należy mu to zakomunikować w sposób jednoznaczny;
• Jeśli coś jest niejasne, warto zadawać choremu pytania wyjaśniające;
• Chorego należy zachęcać do działania, np. poprzez wyrażenie „Wiem, że dasz radę”.

Chory na schizofrenię paranoidalną powinien mieć w życiu cel, aby poczucie wartości jego życia, sensu i samoocena wzrosły. Pacjenci, którzy nie mają w swoim życiu celu, czują się bezradni i izolują się od społeczeństwa, także od rodziny. Konieczne jest więc wsparcie bliskich i pomoc terapeuty, których wspólne działania są w stanie uchronić chorego przed społecznymi skutkami choroby.

Źródła:

• M. Bury, Sprawność komunikacyjna osób ze schizofrenią paranoidalną, „Biuletyn Logopedyczny” 2016/2017, nr 1–2 (30–31), s. 119-130;
• A. Jakubik, K. Piaskowska, Osobowość alienacyjna a schizofrenia paranoidalna, „Studia Psychologica” 2000, nr 1, s. 69-80;
• H. Helińska, B. Bajurna, Pacjent ze schizofrenią paranoidalną z perspektywy opieki pielęgniarskiej, „Pielęgniarstwo Polskie” 2010, nr 1(35), s. 288-33;
• P. Kudyk, L. Panasiuk, Wpływ czynników socjoekonomicznych na leczenie schizofrenii paranoidalnej, „Aspekty zdrowia i choroby” 2017, t. 2, nr 3, s. 53-63;
• A. Telichowska-Leśna, Zastosowanie i skuteczność terapii poznawczo-behawioralnej w leczeniu schizofrenii, „Psychiatria” 2007, t. 4, nr 2, s. 60-68;
• P. Garety, D. Freeman, S. Jolley, K. Ross, H. Waller, G. Dunn, Przeskakując do wniosków: psychologia rozumowania urojeniowego, „Psychiatria po Dyplomie” 2012, t. 9, nr 3, s. 25-34;
• Tips for Effectively Communicating With a Person Who Has Schizophrenia (http://schizophrenia.com/pdfs/communicate.pdf 29.08.2022).