Terapia uzależnień

Terapia uzależnień jest sposobem leczenia ukierunkowanym na pomoc osobom borykającym się z zależnością od substancji psychoaktywnych bądź zachowań. Składa się z różnych form pomocy terapeutycznej, takich jak: terapia grupowa, psychoterapia indywidualna, wsparcie psychologiczne, treningi umiejętności, psychoedukacja lub społeczność terapeutyczna.

Terapia uzależnień może odbywać się z różną częstotliwością: począwszy od sesji indywidualnych (odbywających się np. raz w tygodniu) z terapeutą, aż do leczenia całodobowego przez okres od 2 miesięcy do 1 roku lub nawet dłużej.

Do dyspozycji Pacjentów są placówki ambulatoryjne, gdzie spotkania odbywają się zwykle kilka razy w tygodniu, oddziały dzienne oraz ośrodki całodobowe. Czasem podjęcie terapii musi być poprzedzone detoksykacją, polegająca na przywróceniu równowagi w funkcjonowaniu psychofizycznym organizmu w pierwszych dobach po odstawieniu środka uzależniającego (np. narkotyków, leków, alkoholu). W procesie terapeutycznym niezbędne bywa też wsparcie farmakologiczne.

Na kompleksowe pobyty połączone z detoksykacją zapraszamy do szpitala psychiatrycznego w Warszawie. Nasz personel zadba o Twoje zdrowie i pomoże w szybkim, trwałym wyjściu z nałogu.

Rozpoczęcie procesu terapii uzależnień poprzedzone jest konsultacjami (zazwyczaj od jednego do trzech spotkań), w trakcie których diagnozujemy problemy Pacjenta oraz omawiamy czynniki wpływające na ostateczną decyzję o formie i sposobie leczenia dla danej osoby. Podczas konsultacji uzgadniane są wstępne cele terapii.

Długość całego procesu zależy od wielu czynników: między innymi od rodzaju uzależnienia, okresu dotychczasowego trwania w uzależnieniu i strat z niego wynikających. Określając ilość przyszłych spotkań, terapeuta bierze też pod uwagę cele, jakie dana osoba chce wypracować oraz intensywność samego leczenia.

Najczęściej terapia uzależnień składa się z kilku etapów, a przejście każdego z nich zajmuje kilka miesięcy. Cały proces terapeutyczny może być jednak rozłożony nawet na lata, jeśli Pacjent boryka się z poważnymi trudnościami, a jego celem jest całkowite wyjście z nałogu.

W praktyce obserwujemy dwa podstawowe rodzaje uzależnień: od substancji i od zachowań (czyli uzależnienia chemiczne i behawioralne).

W międzynarodowej klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych opisane są  objawy uzależnienia od substancji (tj. alkohol, leki, narkotyki, nikotyna), zauważamy jednak, że te same objawy możemy obserwować przy czynnościach wywołujących uczucie przyjemności, aktywujących układ nagrody w mózgu (tj. np. uzależnienie od internetu, robienia zakupów, seksu lub jedzenia określonych produktów). 

Odrębną grupą jest uzależnienie od hazardu.

Tak naprawdę każdy, kto sięga po jakiegokolwiek typu używki, ryzykuje, że się od nich uzależni. Aby uniknąć poważniejszych problemów, warto zawczasu przyjrzeć się stosunkowi do danej substancji czy zachowania. Jaką pełnią one funkcję w Twoim życiu? Czy możesz się od nich powstrzymać? Jeżeli jest coś, co niepokoi Ciebie lub twoich bliskich w tym kontekście, warto porozmawiać ze specjalistą. 

Podstawowe sygnały alarmowe mogące świadczyć o konieczności podjęcia terapii uzależnień to:

• przymus sięgania po daną substancję lub wykonywania konkretnej czynności — z jednej strony trudno się od nich powstrzymać, jakby to było coś bardzo pożądanego, a z drugiej zaczynają pojawiać się myśli, „po co ja to robię?”, „nic mi to nie daje”. W momencie, kiedy nie można zaspokoić takiej potrzeby, odczuwa się brak: trudno znaleźć sobie miejsce, pojawia się uczucie przypominające głód fizjologiczny;
• straty wynikające z przyjmowania substancji czy powtarzania jakiejś czynności — mogą być to straty zdrowotne, finansowe, emocjonalne, w relacjach, zawodowe itd.;
• zmiana tolerancji, czyli potrzeba coraz więcej, żeby uzyskać ten sam efekt;
• koncentracja życia wokół używki lub zachowania. Coraz więcej czasu wiąże się z przyjmowaniem danej substancji i byciem pod jej wpływem, myśleniem o niej i mierzeniem się z konsekwencjami jej brania. Coraz mniej jest natomiast alternatywnych w stosunku przyjmowania środków psychoaktywnych źródeł przyjemności czy zainteresowań;
• objawy po odstawieniu, takie jak wysoki poziom lęku, drżenie, nudności, wymioty, uderzenia ciepła i zimna.
• utrata kontroli nad częstotliwością i ilością przyjmowanej substancji, zachowaniem pod jej wpływem, czy okolicznościami picia, brania lub palenia.

Terapię uzależnień warto rozpocząć zarówno wtedy, gdy zaczynają pojawiać się pierwsze (sporadyczne lub o niskim nasileniu) objawy, jak i wtedy, gdy są już one mocno rozwinięte. Nie warto zwlekać ani ulegać myślom, „jeszcze nie czas”, „mam to pod kontrolą”, czy „już i tak jest za późno”. Podczas konsultacji z terapeutą można omówić zaistniały stan rzeczy i zaplanować adekwatne działania.

Współuzależnienie to termin oznaczający zespół zachowań świadczących o destrukcyjnym przystosowaniu do długotrwałej sytuacji stresowej, wynikającej z życia z osobą uzależnioną. Dotyczy tylko osób dorosłych. 

Współuzależnienie przejawia się między innymi takimi zachowaniami jak duża koncentracja na osobie uzależnionej, przejmowanie odpowiedzialności za nią, próby uzyskania kontroli czy wpływu na nią. Zachowania charakterystyczne dla współuzależnienia wiążą się często z uleganiem mechanizmom uzależnienia. 

Jednym z nich jest przenoszenie odpowiedzialności za picie, branie lub palenie na zewnątrz. Osoba uzależniona może mówić: „Piję, bo Ty…”, a nie: „Piję dlatego, że się uzależniłam/em”, współuzależnienie natomiast będzie ujawniało się w przyjmowaniu tej perspektywy i szukaniu winy w sobie („Gdybym był/a lepszą żoną/mężem/matką ...”) lub innych osobach („Pije przez kolegów”, „Bierze, bo ma stresującą pracę”). 

Może to powodować dezorientację, zgubienie i narastanie problemu. Współuzależnienie skutkuje między innymi chorobami somatycznymi, zaburzeniami w sferze psychicznej i emocjonalnej oraz znaczącym spadkiem jakości życia i poczucia zadowolenia z niego. W konsekwencji prowadzi do pogłębiania destrukcji w funkcjonowaniu całej rodziny. Dlatego tak ważne jest, aby zarówno osoby same walczące z nałogiem, jak i ich najbliżsi odpowiednio wcześnie podjęli terapię uzależnień.

Uzależnienie jest chorobą rodzinną: dotyka każdego jej członka i wywiera nań niszczący wpływ, dlatego wskazaniem do podjęcia terapii uzależnień bywa często też problem osób bliskich. Szczególnie mocno wpływa na dzieci, które nie mają wyboru: żyją w ogromnym stresie, poczuciu zagrożenia, chaosie, braku dostępności psychicznej i emocjonalnej swoich rodziców.

Taka sytuacja w rodzinie nie pozwala dzieciom na prawidłowy rozwój i powoduje ogromne cierpienie, wymusza odpowiednie przystosowanie się i kształtuje wiele negatywnych schematów wewnętrznych. Koszty ponoszone przez dzieci są bardzo wysokie i często towarzyszą im przez całe życie.

Trudności najczęściej zgłaszane przed osoby dorosłe, które jako dzieci były obarczone problemem uzależnienia w domu rodzinnym, to między innymi:

• niska samoocena;
• niestabilny obraz siebie;
• problem w nawiązywaniu i podtrzymywaniu bliskich relacji z ludźmi, ale też problem z rozstawaniem się w relacjach krzywdzących;
• trudności w radzeniu sobie z emocjami (nasilony lęk, nadmiernie przeżywane poczucie winy, wstyd, obniżona zdolność do przeżywania przyjemności);
• kłopoty z granicami oraz rozumieniem zakresu własnej odpowiedzialności, podejmowaniu dorosłych ról i zadań,
• tendencje do izolacji i skrytości;
• silna potrzeba kontroli przy jednoczesnym braku poczucia bezpieczeństwa i oparcia;
• nieumiejętność rozpoznawania i reagowania na własne potrzeby.

W zależności od tego, z czym zmaga się dana osoba w swoim dorosłym życiu, może wybrać terapię odpowiednią dla siebie. Nie ma tu konkretnych wskazań co do terapii. Do rozważania są różne nurty psychoterapii, w zależności od problematyki zgłaszanej przez pacjenta.

W syndromie DDA można korzystać zarówno z terapii indywidualnej,  jak i grupowej. Wiele ośrodków oferuje specjalne programy terapeutyczne, w ramach których pacjenci mogą liczyć na wsparcie psychologiczne w postaci warsztatów, treningów, wykładów. O tym wszystkim można porozmawiać w trakcie konsultacji z terapeutą, podczas których ustalana jest diagnoza problemowa i na jej podstawie wskazywana optymalna dla danego pacjenta forma terapii.