Problemy osób starszych

Kiedy zasięgnąć porady psychiatry lub psychologa? Czy można opóźnić proces starzenia się mózgu i występowania pewnych chorób psychicznych wieku starczego? Jak poprawić pamięć? Wszystkie potrzebne informacje prezentujemy poniżej.

Za okres późnej dojrzałości uważa się zgodnie z literaturą wiek po 60. roku życia. Z medycznego punktu widzenia w ciele ludzkim pewne zmiany zaczynają się jednak już po 30. roku życia – już wtedy organizm znacznie wolniej się regeneruje, pewne procesy są już nieodwracalne, a skóra traci powoli jędrność. Jednak wielu 60- czy 70-latków wcale nie czuje się staro i ma dużo energii na przeróżne aktywności.

Dlatego pojęcie „starości” zależy od punktu widzenia samego Pacjenta i jego najbliższych. Dziś statystyczny Polak żyje 74 lata, a Polka aż 82. I często do końca są to osoby aktywne i sprawne umysłowo. Kluczem jest dbanie o zdrowie: nie tylko fizyczne, ale i psychiczne.

Obniżenie wydolności intelektualnej u osób starszych znacznie utrudnia ich funkcjonowanie w społeczeństwie, a w konsekwencji często prowadzi do izolacji od otoczenia oraz do braku samodzielności i stopniowego uzależnienia się od bliskich. Najczęstszym zaburzeniem psychicznym u osób starszych jest demencja, nazywana także otępieniem starczym. To nie tylko choroba Alzheimera, ale także osłabienie sprawności poznawczej, zmiany emocjonalne lub osobowościowe. Jednak alzheimer to nie jedyny problem. 

Choroby psychiczne seniorów mogą dawać pierwsze objawy znacznie wcześniej, ale bywają one bagatelizowane. To błąd, bo rozwój wielu schorzeń można zahamować, ale nie można cofnąć już powstałych zmian i ich skutków (np. konsekwencji postępującej choroby Alzheimera). Na jakie jeszcze problemy osób dojrzałych warto zwrócić uwagę?

W przebiegu depresji Pacjent odczuwa obniżenie nastroju, brak energii do działania, nie ma chęci do życia. Bardzo często depresja rozwija się na skutek samotności, problemów finansowych, śmierci bliskiej osoby oraz problemów ze zdrowiem (występowanie chorób przewlekłych), a także w wyniku przyjmowania niektórych leków. 

Według obserwacji specjalistów u Pacjentów po 50. roku życia w obrazie klinicznym depresji dominują drażliwość, nerwowość, niepokój, trudności w zasypianiu oraz problemy hipochondryczne.

Stany lękowe u osób starszych mogą przebierać dwie formy: fobii lub zaburzeń lękowych z napadami lęku panicznego. Szczególnie groźne są napady paniki, które utrzymują się stosunkowo krótko, ale Pacjent niepokój i lęk o zdrowie odczuwa jeszcze długo. Często chory nie łączy lęku z żadną konkretną sytuacją, ale psycholog lub psychiatra mogą zauważyć pewne prawidłowości i pomóc Pacjentowi. 

Jest to jedna z najczęściej występujących grup zaburzeń natury psychicznej u osób starszych. Zaliczamy do nich m.in. chorobę Alzheimera, otępienie naczyniowe, otępienie czołowo-skroniowe, otępienie poudarowe, otępienie z ciałami Lewy’ego. Co to za choroby?

• Choroba Alzheimera – to postępująca choroba zwyrodnieniowa ośrodkowego układu nerwowego. Zmian nie można już cofnąć, ale można je spowolnić. Alzheimer objawia się zaburzeniami pamięci oraz zachowania. W efekcie chory ma problemy w codziennym funkcjonowaniu, a w miarę postępu choroby traci samodzielność;
• Otępienie z ciałami Lewy’ego – w przebiegu choroby występują nagłe zaburzenia funkcji poznawczych. Pojawiają się omamy wzrokowe, chory może uważać, że ktoś go prześladuje, czyha na niego. Często też nastrój Pacjenta jest chwiejny;
• Otępienie skroniowo-czołowe — w pierwszej fazie objawia się apatią i zamknięciem w sobie. Chory unika kontaktów z ludźmi. Na dalszym etapie choroby pojawiają się problemy z mową i orientacją przestrzenną;
• Otępienie naczyniowe – dochodzi do niego na skutek zmian niedokrwiennych w mózgu, także po udarze. Do zmian może dochodzić stopniowo lub nagle (udar). W wyniku otępienia dochodzi do zmian funkcji wykonawczych i poznawczych Pacjenta, w zależności od tego, jaki obszar w mózgu został uszkodzony. Pacjent często staje się agresywny, drażliwy lub apatyczny i wycofany.

Osoby starsze mają mniejsze niż kiedyś zapotrzebowanie na sen, co oznacza, że śpią krócej niż w przeszłości. Jednak nie zawsze problemy z zasypianiem i bardzo wczesne wybudzanie są zdrowe: często Pacjenci potrzebują więcej snu, niż są w stanie ofiarować swojemu organizmowi bez dodatkowych wspomagaczy. Jeśli tego typu problemy pojawiają się u osoby starszej, to niezbędna jest konsultacja z lekarzem. Za bezsenność może odpowiadać depresja lub zaburzenia lękowe, dlatego warto szukać przyczyny i ją wyeliminować. 

Problemów psychicznych, które mogą wystąpić u seniorów, jest dużo. Warto zwrócić uwagę na zmiany w zachowaniu oraz wieczorne pobudzenie i agresję. 

1. Zespół Diogenesa to choroba, w wyniku której Pacjent zmienia swoje zachowanie. Zaczyna gromadzić przedmioty, przestaje dbać o higienę. Takie zachowania są przykładem zaburzeń, które wymagają konsultacji z lekarzem, aby poprawić komfort życia Pacjenta. 
2. Zespół zachodzącego słońca – to choroba, którą charakteryzują zmiany zachowania w godzinach wieczornych. Pacjent często jest wtedy pobudzony, może nawet agresywny, doświadcza omamów wzrokowych i dezorientacji. 

Należy pamiętać, że agresja u seniora może być także wynikiem otępienia i zmian zachodzących w mózgu.

Szybka diagnoza może spowolnić postępowanie zmian albo je zahamować, dlatego nie wolno zwlekać z wizytą u specjalisty. Właściwie prowadzona terapia oraz rehabilitacja mogą znacznie wydłużyć okres dobrego funkcjonowania Pacjenta. 

Ignorowanie problemów psychicznych może skutkować pogorszeniem kondycji całego organizmu. Spotykane są sytuacje, że Pacjenci w wyniku zaburzeń przestają przyjmować leki, zmieniają dietę lub są zagrożeniem dla siebie i otoczenia. 

Leczenie polega na farmakoterapii (psychiatra musi dobrać lek, który nie będzie wchodził w interakcje z na co dzień przyjmowanymi preparatami) oraz rehabilitacji lub psychoterapii w odpowiednim nurcie.

Bardzo ważne jest, aby senior miał towarzystwo. Wiele problemów bierze się z poczucia osamotnienia, zamknięcia w domu, braku zainteresowań. U osób samotnych trudniej zauważyć także pierwsze symptomy zaburzeń psychicznych – ich relacje ze światem są sporadyczne, nie ma więc kto im pomóc. Dlatego osoby starsze powinny zadbać o towarzystwo (lub ich bliscy powinni o to zadbać, regularnie ich odwiedzając i zachęcając do wychodzenia z domu). Warto także pamiętać o codziennej aktywności fizycznej (spacery na świeżym powietrzu), właściwej diecie oraz unikaniu używek, które osłabiają pracę mózgu. Mają w tym przypadku zastosowanie ogólne zasady zdrowego trybu życia.

Placówki Zdrowia Psychicznego MindHealth oferują osobom w wieku podeszłym pomoc w zakresie konsultacji z:

• psychologiem;
• neuropsychologiem;
• seksuologiem;
• psychoterapeutą.

Można też u nas skorzystać z interwencji kryzysowej, terapii grupowej i psychoedukacji. Zapraszamy do umawiania wizyt w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów.