Farmakoterapia: czym jest, kiedy się ją stosuje?

Farmakoterapia to proces wspierania wychodzenia z określonych stanów chorobowych i zaburzeń za pomocą leków.

Farmaceutyki przepisywane przez psychiatrów różnią się między sobą. Inaczej działają leki na depresję, inaczej przeciwlękowe (często używa się leków przeciwdepresyjnych przy leczeniu lęku) czy uspokajające. Nie zawsze farmaceutyki działają od razu i o tym trzeba pamiętać. Lekarz zapisuje leki wtedy, kiedy mogą one poprawić komfort życia Pacjenta. Zazwyczaj zaczyna się od najmniejszej dawki – dopiero z czasem ją zwiększając.

Farmakoterapia może trwać długo – od kilku do nawet kilkunastu miesięcy, czasami okres ten jest liczny w latach. Wszystko zależy od rodzaju problemu, stopnia jego zaawansowania i postępów leczenia farmakologicznego i towarzyszącej mu terapii.

O długości farmakoterapii decyduje każdorazowo lekarz psychiatra. W przewlekłych chorobach psychicznych podawanie odpowiednio dobranych farmaceutyków jest stałym elementem leczenia.

Depresja to choroba, która może mieć różne objawy – od smutku i niechęci po nadmierne pobudzenie. Podczas rozmowy z psychiatrą należy opowiedzieć szczegółowo o swoich objawach, a także o innych przyjmowanych lekach i suplementach diety. Dopiero wtedy lekarz będzie mógł dobrać odpowiednie środki. Do najczęściej stosowanych leków przeciwdepresyjnych zalicza się:

• Selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI): citalopram, escitalopram, fluoksetyna, fluwoksamina, paroksetyna i sertralina. Tego typu leki powodują zwiększenie serotoniny w mózgu, są stosowane nie tylko w przypadku depresji, ale także zaburzeń lękowych. Do ich skutków ubocznych zalicza się bezsenność lub nadmierną senność, zwłaszcza na początku ich stosowania. Do skutków ubocznych można zaliczyć także osłabienie libido.
• Inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI): wenlafaksyna, duloksetyna i milnacipran. Te farmaceutyki zwiększają stężenie serotoniny i noradrenaliny w mózgu. Są wskazane u chorych, u których występują dolegliwości bólowe. Ważnym skutkiem ubocznym tego typu leków, o którym należy pamiętać, jest ryzyko podniesienia ciśnienia tętniczego.
• Trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (TLPD): amitryptylina, dezipramina, imipramina, klomipramina, nortryptylina i doksepina. Leki te działają także przeciwbólowo. Obecnie stosuje się je rzadko, są dostępne leki nowszych generacji.
• Inhibitory monoaminooksydazy (IMAO): moklobemid. Te farmaceutyki zwiększają stężenie serotoniny, noradrenaliny i dopaminy w mózgu poprzez zablokowanie działania monoaminooksydazy typu A odpowiedzialnej za rozkładanie neuroprzekaźników. Lek pozwala na szybkie wyeliminowanie objawów depresji, ale wchodzi w interakcje z innymi lekami, a do jego skutków ubocznych zalicza się bóle i zawroty głowy, bezsenność, zaburzenia rytmu serca i podwyższenie ciśnienia.

Branie leków jest bezpieczne, a skutki niepożądane są rzadkie. Żeby nie być narażonym na niechciane kłopoty ze zdrowiem, należy jednak pamiętać o kilku ważnych kwestiach:

1. Leki na depresję nie mają działania uzależniającego;
2. Nie działają doraźnie – po jednej tabletce nie ma poprawy;
3. Brane nieregularnie tracą działanie;
4. Wchodzą w interakcje z innymi lekami;
5. Muszą być stosowane pod nadzorem lekarza;
6. O wielkości dawki decyduje lekarz (zwykle zaczyna się od najniższych dawek);
7. O odstawieniu decyduje lekarz (zwykle zmniejsza się stopniowo dawkę, a przedwczesne odstawienie leków zwiększa ryzyko nawrotów depresji).

Leki przeciwdepresyjne nie działają od razu – poprawa samopoczucia następuje zazwyczaj po 2 tygodniach, a skuteczność działania leków ocenia się dopiero po 6 tygodniach ich stosowania. Po 8-10 tygodniach stosowania można mówić o znacznym zmniejszeniu objawów choroby, dlatego bardzo ważne jest nieprzerywanie farmakoterapii depresji.

Przy występowaniu u pacjenta zespołów lękowych (także tzw. ataków paniki) stosuje się zazwyczaj leki przeciwdepresyjne opisane wyżej: inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny, selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny, a także trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne blokujące wychwyt serotoniny oraz inhibitory monoaminooksydazy (IMAO) – moklobemid.

Często dawki leków są w takich przypadkach wyższe niż u chorych z depresją, ale działają podobnie.

Leki uspokajające i nasenne działają nieco inaczej. Zaliczamy do nich leki uspokajające (anksjolityczne), nasenne z grupy benzodwuazepin, leki nasenne nowej generacji – tak zwane Z-leki (zaleplon, zopiklon, zolpidem) działają objawowo, a ich stosowanie przynosi natychmiastową poprawę. Mają one działanie uzależniające, więc stosowane są zazwyczaj krótkotrwale.

Do leków uspokajających i nasennych zalicza się także leki przeciwdepresyjne (doksepina, mianseryna, mirtazapina, trazodon).

Różnego rodzaju leki mogą mieć skutki uboczne, o których warto porozmawiać z psychiatrą i być na nie gotowym, ale jeśli mogą pomóc, a zalety stosowania przeważają nad wadami, wtedy nie ma podstaw, aby ich nie brać.

Bardzo często dzięki stosowanej farmakoterapii Pacjent może podjąć psychoterapię, jest bowiem spokojniejszy i łatwiej podjąć mu rozmowę z terapeutą. Niektóre leki (np. uspokajające lub nasenne) nie mogą być długo stosowane, działają bowiem uzależniająco.

Leczenie farmakologiczne jest ważnym elementem skutecznego leczenia depresji, a także wielu innych chorób i zaburzeń. W naszych gabinetach dobierają je tylko wykwalifikowani psychiatrzy.

Zapisując leki, specjaliści omawiają z Pacjentem mechanizm działania poszczególnych typów leków, zwracają też uwagę na możliwe działania niepożądane. Przyjmowania leków nie należy się bać, jeśli jednak masz jakiekolwiek wątpliwości, nie wahaj się zadawać pytań swojemu lekarzowi.