Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach (TSR), z ang. Solution Focused Brief Therapy – SFBT, powstała w latach siedemdziesiątych w Centrum Terapii Krótkoterminowej w Milwaukee w Stanach Zjednoczonych. Jej twórcami byli Steve de Shazer i Insoo Kim Berg. Idea powstała w wyniku krytyki ówczesnych tradycyjnych form terapii, które koncentrowały się głównie na poszukiwaniu przyczyn problemów. Pierwsi terapeuci TSR pracowali z Pacjentami, z którymi inni nie mogli sobie poradzić. Ich podejście charakteryzowało się brakiem analizy przyczyn problemu, odejściu od diagnozowania w rozumieniu medycznym i założeniu, że Klient (celowo nie używano określenia Pacjent) lepiej od terapeuty wie, czego mu potrzeba.

Do dziś te założenia są podstawą terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach. To Klient wyznacza cel terapii i dąży sam do rozwiązania problemu, a terapeuta jedynie wspiera go w tych działaniach, jest narzędziem do osiągnięcia celu, ale i motywuje do działania poprzez pokazywanie Klientowi jego mocnych stron, talentów, pozytywnych sytuacji (z każdej, nawet negatywnej, można wydobyć coś dobrego).TSR jest terapią, którą wykorzystuje się do dziś.

Terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach wyróżnia przede wszystkim brak analizy przyczyny problemu, nie zagłębia się ona w naturę problemu, a jedynie skupia na teraźniejszości i przyszłości. Nie ma tu nawiązywania do przeszłości, szukania przyczyn w dzieciństwie czy przebytych traumach. Oczywiście, o przeszłości rozmawiać podczas TSR trzeba, ale w innym kontekście, skupionym bardziej na tym, co Klienci chcą zmienić, jak powinno wyglądać ich zachowanie w sytuacji pojawienia się problemu.

Zamiast poszukiwania przyczyn jest raczej poszukiwanie wzorcowych reakcji, aby oprzeć się na nich w rozwiązywaniu aktualnego problemu. To Klient jest ekspertem w swoim życiu i to on wie, z czego jest zadowolony, nad czym chce pracować i co zmienić. Psychoterapeuta nie sugeruje żadnych obszarów wartych przepracowania, a jedynie wspiera swojego Pacjenta w drodze przez różne tematy i poszukiwaniu rozwiązania problemu.

Podczas terapii TSR dużo rozmawia się o przyszłości, o tym, jak Klient wyobraża ją sobie, co chce osiągnąć, do czego dąży. Zadaniem terapeuty jest poszerzyć perspektywę Klienta, pomóc mu zacząć postrzegać siebie jako osobę wystarczająco kompetentną do osiągnięcia wyznaczonych celów. W trakcie rozmowy o przyszłości, wizualizowaniu jej sobie dochodzi do podobnych procesów, jak wówczas, gdy sytuacja wydarza się naprawdę. Zatem tworzona nowa wizja, konstrukcja rzeczywistości utrwala się u Klienta, przez co zmiana staje się jak najbardziej możliwa do zrealizowania. To Klient decyduje też o tym, kiedy osiągnął cel i czy jest z niego wystarczająco zadowolony.

Podsumowując, TSR wyróżnia:

• podejście indywidualne (brak uniwersalnych schematów założeń, przyjęcie perspektywy Klienta);
• wcześniejsza diagnoza nie jest istotna, ważne jest to, nad czym chce pracować Klient;
• multiplikacja perspektyw (każda odpowiedź, każde rozwiązanie problemu jest tak samo dobre);
• metoda małych kroków (małe zmiany są ważne, dzięki nim dzieją się te duże);
• zasoby niezbędne do zmiany są w rękach Klienta (terapeuta pokazuje jedynie Klientowi jego mocne strony, zalety, motywuje go do zmian);
• rozwiązanie nie jest ściśle związane z problemem (terapia skupia się na przyszłości, na kolejnych etapach działania); 
• przyszłość jest najważniejsza (podczas terapii często się ją wizualizuje, nie ma zagłębiania się w przeszłość);
• Klient sam określa, kiedy problem został rozwiązany (to od niego zależy zakończenie terapii – jeśli jest zadowolony, może ją zakończyć wcześniej).

W terapiach konstruktywistycznych (m.in. systemowej, narracyjnej i właśnie TSR) osoba korzystająca z terapii nazywana jest Klientem, bowiem z założenia nie ma mowy o jakichkolwiek zaburzeniach u niej. W myśl tej filozofii nie ma jednej słusznej wizji rzeczywistości, a każdy z nas ma prawo do własnego rozumienia sytuacji. Nie ma tu uwzględnionej medycznej klasyfikacji chorób, problemy są traktowane w kontekście pewnych funkcji – np. ataki paniki są pewnego rodzaju funkcją naszego organizmu, w danym momencie potrzebną do osiągnięcia jakiegoś celu.

W terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach wyróżnia się trzy rodzaje relacji między osobą prowadzącą a Pacjentem (klientem):

• relacja goszczenia. Bardzo często Klient uważa, że nie ma problemu, a przyszedł, bo ktoś go namówił do tego. W tym wypadku nie ma ustalanego celu spotkania, a terapeuta koncentruje się na budowaniu zasobów Klienta, umacnianiu jego mocnych stron, wskazywaniu na zalety. Terapeuta czeka na inicjatywę Klienta;
• relacja narzekania. W tym wypadku Klient uważa, że jego problem zależy od kogoś innego, ktoś inny może go rozwiązać. Terapeuta szanuje ten punkt widzenia, w pracy skupia się na wyobrażeniach o przyszłości u Klienta, na wyobrażaniu sobie idealnej rzeczywistości;
• relacja współpracy. To relacja, w której Klient jest w pełni świadom problemu i chce go rozwiązać. Terapeuta i Klient współpracują ze sobą, szukając optymalnego sposobu.

Nie jest to do końca prawda – terapia skoncentrowana na rozwiązaniach ma trwać tak długo, dopóki Klient sam nie uzna, że problem został rozwiązany. Może to oznaczać u jednej osoby 10 spotkań z terapeutą, a u innej: 20 czy 30. Jeśli Klient uzna, że zaszła zmiana i wystarczy mu ona, wtedy terapia się kończy.

Spotkanie z terapeutą trwa, tak jak w przypadku innych terapii, 50-60 minut. Cel terapii wyznaczany jest na początku spotkań, ustala go sam Klient, bez znaczenia są poprzednie diagnozy.

TSR jest przeznaczona przede wszystkim dla osób z depresją, nerwicą, uzależnieniami, zaburzeniami odżywiania lub nastroju. Poza tym jest polecana w przypadku problemów z wychowaniem dzieci, problemów w związku.

Terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach mogą rozważać także osoby przeżywające silny stres (spowodowany np. utratą pracy, chorobą swoją lub bliskiej osoby), a także osoby doświadczające przemocy.

TSR może być terapią indywidualną, grupową, dla par, dla rodzin. Wszystko zależy od potrzeb Klienta. W pierwszej kolejności należy zrozumieć, że terapeuta przyjmuje punkt widzenia swojego Klienta, bowiem filozofią tej terapii jest, jak już wspomnieliśmy, założenie o subiektywnym postrzeganiu rzeczywistości.

Podstawą terapii jest to, w jaki sposób Klient definiuje siebie, jak interpretuje otaczający go świat, pewne zdarzenia. To Klient ustala cele terapii i opracowuje rozwiązania.

Model terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach opiera się na 3 zasadach:

1. Jeśli coś działa, rób tego więcej. Trzeba powtarzać zachowania pożądane, aby się utrwaliły.
2. Jeśli coś nie działa, nie rób tego więcej. Trzeba szukać lepszych rozwiązań, bardziej pożądanych zachowań. Unikać tego, z czego nie jest się zadowolonym.
3. Jeśli coś się nie zepsuło, nie naprawiaj tego. Czyli po prostu nie powinno się komplikować sytuacji i nie próbować ulepszać tego, co działa dobrze. Jeśli coś działa, zostawia się to.

Osoby uczęszczające na terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach spotkają się z komplementami od terapeuty. To element techniki prowadzenia terapii, mający za zadanie zwrócenie uwagi Klienta na jego zalety, mocne strony, a w efekcie zmotywowanie go do działania. Terapeuta uświadamia w ten sposób Klientowi, jak duży ma potencjał.

Podczas TSR dużo rozmawia się także o przyszłości, o tym, jak Klient wyobraża sobie siebie za jakiś czas. Jak wygląda idealna sytuacja, w której Klient uporał się z problemem. Ta technika pozwala na lepsze poszukiwanie rozwiązań problemu, poszukiwanie i odnalezienie sytuacji idealnej.

W tym podejściu psychoterapeutycznym wykorzystywane są przede wszystkim następujące techniki:

1. Pracy na zasobach (wspomniane komplementowanie, ukazywanie Klientowi jego talentów, budowanie poczucia własnej wartości, praca na zasobach polega na pokazywaniu już obecnych zalet).
2. Określenie celu terapii i sygnału jego osiągnięcia (polega ono na wyobrażaniu sobie przyszłości, bliskiej i dalekiej. Terapeuta zadaje pytania o potrzeby Klienta, a ten wyobraża sobie sytuację, w której są zaspokojone. Często także pojawia się pytanie o cud, czyli: po czym poznasz, że zdarzył się cud? Jak będzie teraz wyglądało życie? Klient wizualizuje sobie sytuację idealną, w której wydarzył się cud i problem zniknąć z dnia na dzień. Jak wtedy będzie się zachowywał, co robił?).
3. Pytania o wyjątki (to moment w terapii, kiedy nawiązuje się do przeszłości – w jakich okresach życia problemu nie było, co wtedy Klient robił, jak się czuł. Co było pomocne w przeszłości przy rozwiązywaniu podobnych problemów? Przyjmuje się zasadę, że historia życia Klienta jest kopalnią wiedzy i tylko Klient może wskazać właściwe momenty. Nawiązywanie do przeszłości w tym kontekście pomaga także pokazać Klientowi, jak duże ma zasoby, jak wiele talentów).
4. Skalowanie (ta technika polega na tym, że prosi się Klienta, aby umieścił się na skali od 1 do 10, gdzie 1 oznacza najgorszy wyobrażalny stan, a 10 zgodny z oczekiwaniami. Dzięki temu może wyrazić i uporządkować doświadczenia, swoje zasoby, obserwacje, a także teraźniejszość oraz pomaga to ocenić oczekiwania w stosunku do przyszłości. Skalować można wszystko, każdą sytuację, emocję. Terapeuta będzie pytał o to, co spowodowało taką ocenę i co musiałoby się wydarzyć, żeby ją poprawić).
5. Dokonywanie wyborów (określanie każdego kolejnego kroku, nawet najmniejszego. Klient decyduje też o tym, kiedy będzie pierwszy krok, kiedy kolejne, które przybliżą go do oczekiwanego celu).
6. Zrób jedną rzecz inaczej (to technika polegająca na ćwiczeniu przełamywania wzorców problemów. Klient ma zrobić jedną rzecz inaczej i zobaczyć, czy sprawy przybiorą lepszy obrót, korzystniejszy. Technika ma na celu budowanie strategii, która doprowadzi do rozwiązania problemu).
7. Zakładanie zmiany (ta technika polega na odnotowaniu każdej zmiany, nawet z pozoru nieistotnej, aby czerpać wiedzę z dobrych, pozytywnych doświadczeń).
8. Przeformułowanie (to technika polegająca na zmianie sposobu myślenia o sobie, przeformułowaniu wad na zalety, słabych stron na mocne. Polega na optymistycznym myśleniu o każdym zdarzeniu, korzystaniu z negatywnych doświadczeń i szukaniu w nich pozytywów).  

Podejście TSR ma wiele zalet. Należy do nich przede wszystkim to, że:

1. Nie ma analizowania przeszłości, wraca się jedynie do tych momentów, w których Klient może wskazać w swojej ocenie za dobry przykład rozwiązania problemu, pożądane zachowanie.
2. Skupienie się na najskuteczniejszych sposobach rozwiązania problemu.
3. Budowanie poczucia własnej wartości u Klienta, wskazywanie na jego zalety, pokazywanie, jak duży potencjał w nim drzemie.
4. Praca odbywa się na już posiadanych zasobach Klienta – jego umiejętnościach, mocnych stronach, talentach.
5. Klient zaczyna postrzegać siebie jako osobę wystarczająco kompetentną do samodzielnego rozwiązania problemu.
6. Zmiana wad w zalety, słabości w mocne strony.

Terapia, która skupia się na poszukiwaniu rozwiązań, rozwija się od lat siedemdziesiątych. W Polsce zaczęła być stosowana w latach dziewięćdziesiątych. Badania nad skutecznością terapii prowadzone są od wczesnych lat osiemdziesiątych i wskazują, że jest to skuteczne podejście terapeutyczne. TSR ma zastosowanie w leczeniu fobii, traum, uzależnień, zaburzeń odżywiania, nastroju, a także depresji lub innych zaburzeń psychicznych. Przy czym trzeba pamiętać, że w myśl założeń terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach tego typu terminy medyczne nie istnieją.

Nieważne, czy Klient przychodzi ze zdiagnozowanym zaburzeniem – w terapii skoncentrowanej na rozwiązaniu najważniejszy jest problem, z którym Klient przychodzi. Nie musi on wynikać z otrzymanej diagnozy. W przebiegu terapii skupia się jedynie na tym, co Klient chce osiągnąć.

Terapia skoncentrowana na rozwiązaniach często jest wykorzystywana w coachingu, ze względu na założenia opierające się na wydobywaniu mocnych stron Klienta i zamienianiu negatywów na pozytywy. Bardzo często dobry coach pomaga właśnie w sposób zbliżony do terapeuty, próbując uświadomić Klientowi, że przyszłość jest zależna tylko od niego i nie ma rzeczy niemożliwych, jeśli je sobie dobrze zaplanujemy. Warto tu jednak zaznaczyć, że coach nie jest terapeutą.

Elementy terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach są także wykorzystywane w doradztwie zawodowym, pracy socjalnej oraz przy wychowywaniu dzieci i w ich edukacji.

Terapeuta pracujący w nurcie TSR musi ukończyć specjalistyczne szkolenie. W Polsce istnieją między innymi następujące stowarzyszenia zrzeszające certyfikowanych terapeutów pracujących w tym nurcie i prowadzące takie szkolenia:

• Polskie Stowarzyszenie Terapeutów Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (PSTTSR);
• Polskie Towarzystwo Psychoterapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniu (PTPSR);
• Centrum Terapii Skoncentrowanej na Rozwiązaniach (CTSR).

Przed wizytą u terapeuty warto upewnić się, że pracuje on w nurcie terapii skoncentrowanej na rozwiązaniach, jeśli na taki rodzaj terapii Pacjent chce uczęszczać. Wybór terapeuty jest bardzo indywidualną kwestią. Relacja między Klientem a psychoterapeutą powinna opierać się na wzajemnym szacunku, zaufaniu. Pacjent ma gwarancję, że rozmowa jest poufna i nie wyjdzie nigdy poza drzwi gabinetu.

Warto przy tym pamiętać, że Pacjent ma prawo zawsze zmienić terapeutę, jeśli z jakichś przyczyn nie odpowiadają mu prowadzone zajęcia. Bardzo często terapeutę, jak i rodzaj terapii, może polecić psycholog lub psychiatra po zapoznaniu się z problemami Pacjenta. TSR jest często wybieranym rodzajem terapii przez osoby, które nie widzą problemu, ale widzi je otoczenie.

W zależności od miasta i terapeuty ceny terapii zaczynają się od 150 zł*. Terapię skoncentrowaną na rozwiązaniach możesz odbyć w naszych placówkach, dostępnych w największych miastach Polski:

• Warszawa (Nowolipie 18 i Racławicka 27);
• Wrocław (Włodkowica Pawła 1);
• Poznań (Woźna 14);
• Katowice (Jordana 11);
• Kraków (Krowoderska 6/8);
• Gdańsk (Mikołaja Gomółki 2).

Istnieje także możliwość skorzystania z teleporady z dowolnego miejsca na świecie.

Zapraszamy do umówienia się na wizytę pod numerem telefonu 22 566 22 24 lub online w naszym sklepie internetowym.