Smutek jest emocją, która dość często pojawia się w naszym życiu. Odczuwamy go w sytuacji utraty kogoś bliskiego, niemożności realizacji swoich planów i w wielu innych sytuacjach. Smutek jest naturalną reakcją organizmu na różne przykre okoliczności, na utratę tego, co dla nas cenne. Choć smutek nie jest uważany za pozytywną emocję, to jest potrzebny. Dzięki niemu mamy świadomość tego, co jest dla nas ważne i cenne. Smutek odczuwamy także w reakcji na wydarzenia, które nie dotyczą nas bezpośrednio, ale odczuwamy je na zasadzie empatii, wczuwania się w sytuację innych, w odpowiedzi na ich stratę. Odczuwanie smutku wskazuje często na nasz poziom wrażliwości.
Wyzwalaczem smutku mogą być nie tylko przeżycia własne, ale także innych ludzi oraz - te obejrzane na filmie czy przeczytane w książce i zwizualizowane. Przyczyny smutku są bardzo różne - od niepowodzenia na sprawdzianie w szkole po śmierć bliskiej osoby. Smutek jest często odczuwany nawet po czasie na wspomnienie trudnej sytuacji.
Smutek jest jedną z podstawowych emocji, towarzyszącą nam od pierwszych chwil życia. Jest to stan emocjonalny, którego doświadczył każdy i nie ma w tym nic złego. Smutek często towarzyszy sytuacjom w życiu, które wiążą się z stratą, ale jest to uczucie przemijające. Jeśli smutek utrzymuje się długo może wskazywać na stan depresyjny. Na ogół depresji towarzyszą także utrata chęci do działania, obniżenie poziomu energii i motywacji do działania, zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność), niska samoocena, a także zaniżone poczucie własnej wartości. Depresja jest zaburzeniem, które utrudnia codzienne funkcjonowanie, powoduje utratę apetytu, spowolnienie w wykonywaniu swoich obowiązków. W kontekście depresji można mówić o anhedonii, czyli o obniżonej zdolności lub całkowitej niezdolności do odczuwania przyjemności.
Depresja jest chorobą, tymczasem smutek jest częścią naszego życia, jest jedną z negatywnych emocji, ale jest to emocja przemijająca po pewnym czasie. W zależności od czynnika, który wywołał smutek, można oczekiwać innej reakcji oraz różnego czasu jego trwania. Bardzo często smutek jest pierwszym objawem depresji, a także chandry - czyli okresowego spadku nastroju mającego związek np. z pogodą. Chandrze towarzyszy także brak energii do działania, obniżony napęd psychoruchowy, przygnębienie, jednak wraz z poprawą warunków, stan ten powinien ustąpić. Co ważne - przy czasowym obniżeniu nastroju lub chwilowym smutku nigdy nie pojawiają się myśli samobójcze, charakterystyczne dla depresji.
Smutek i depresja idą w parze, jednak odpowiednio wcześnie wdrożona profilaktyka lub terapia pomagają powrócić pacjentowi do formy. Leczenie depresji powinni odbywać się u psychiatry oraz psychoterapeuty.
Przeżywanie smutku to sprawa bardzo indywidualna. Smutek pojawia się w różnych kontekstach, zły nastrój jest odpowiedzią na stratę, która pojawia się w życiu każdego człowieka. Smutek najczęściej mija samoistnie, na skutek akceptacji danego przeżycia, a samopoczucie poprawia się w miarę upływu czasu. Nie sposób jednak nie zauważyć, że w naszym społeczeństwie smutek, podobnie jak inne negatywne emocje, nie są akceptowane, co jest błędem.
Z psychologicznego punktu widzenia wszystkie emocje są ważne i potrzebne dla właściwego funkcjonowania człowieka i dla jego zdrowia psychicznego. Tłumienie emocji, także smutku, może prowadzić do rozwoju innych zaburzeń - dlatego uważne obserwowanie swoich emocji i ich właściwe przeżywanie jest ważne.
Smutek to emocja negatywna, ale pożądana, oczyszczająca, pomagająca uporać się ze stratą, przeżyć ją właściwie i pójść dalej. Smutek związany z utratą bliskiej osoby czy czegoś ważnego w życiu pozwala także na to, by dowiedzieć się co jest dla nas ważne, na to, by spojrzeć na życie z innej perspektywy.
Niewłaściwie przeżyty smutek może wywołać poczucie winy, że nie potrafimy okazać szacunku czy bagatelizujemy dane wydarzenia. Dlatego należy pozwolić sobie na przeżywanie wszystkich emocji.
Długotrwały smutek, będący wynikiem rozpaczy, jest wskazaniem do konsultacji z lekarzem psychiatrą lub psychologiem (zwrócić się o pomoc do specjalisty warto także w sytuacji kryzysowej - wtedy osobą udzielającą pomocy jest tzw. interwenta kryzysowy). Skorzystać z pomocy eksperta zawsze można, ponieważ rozmowa z taką osobą pozwala spojrzeć na sytuację z innej perspektywy i zapobiega często pogorszeniu nastroju. Pomiędzy smutkiem a depresją istnieje bardzo cienka granica, podobnie jak pomiędzy smutkiem i innymi zaburzeniami nastroju. Bardzo często w procesie psychoterapii okazuje się, co jest przyczyną przewlekłego spadku nastroju i trudnych emocji, wtedy też dobierane jest leczenie i metody radzenia sobie z problemami.
W procesie radzenia sobie ze smutkiem należy zwracać uwagę na inne objawy oraz dbać o swoje samopoczucie.
Co może pomóc ci poczuć się lepiej? Przede wszystkim twojemu samopoczuciu bardzo pomaga aktywność fizyczna. W trakcie wysiłku wydzielane są endorfiny (tzw. hormony szczęścia), rozładowywane jest napięcie, a samopoczucie poprawia się, podobnie jak zwiększa się poziom energii do działania. W walce ze smutkiem zalecane są indywidualnie dobrane sposoby, które opierają się na samoopiece (nastrój poprawić może spotkanie ze znajomymi, dobry film, spacer po lesie, obcowanie ze zwierzętami, itp.).
Jednym z najczęściej występujących zaburzeń związanych z przewlekłym smutkiem jest depresja. Bardzo często to bliscy obserwują, że przedłużająca się stagnacja i smutek u kogoś są zwiastunami depresji. Co możesz zrobić, jeśli ktoś z twoich bliskich zmaga się z depresją? Przede wszystkim - skonsultuj się z ekspertem, aby wiedzieć, jak się zachować i jak rozmawiać, aby rzeczywiście pomóc. Jeśli natomiast obserwujesz u siebie spadek nastroju i długo utrzymujący się smutek, przeszkadzają ci te emocje, a sposoby domowej poprawy nastroju nie działają - spróbuj zasięgnąć pomocy. Smutek wbrew pozorom może być niebezpieczny i znacznie obniżać komfort życia, a nawet - prowadzić do innych zaburzeń, jak np. problemów o podłożu lękowym.
Smutek oraz czarne myśli (informacje o charakterze neutralnym wywołują u danej osoby z strach lub stres) mogą być pierwszymi wskazówkami, że ze zdrowiem psychicznym dzieją się niepokojące rzeczy. A jest ono tak samo ważne, jak zdrowie fizyczne. Dlatego zapraszamy do naszych placówek, gdzie doświadczeni eksperci pomogą ci uporać się z problemami.
Źródła
- J. Mossakowska-Wójcik, M. Kowalczyk, M. Zajączkowska, P. Gałecki, Depresja – kiedy wysłać do psychiatry?, „Medycyna po Dyplomie” 2016 nr 12;
- J. Borowiecka-Kluza, Depresja (https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/69882,depresja - dostęp 16.02.24);
- Mayo Clinic, Depression (major depressive disorder) (https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/depression/symptoms-causes/syc-20356007 - dostęp 16.02.24);
- Leszek Bidzan, Depresyjne zaburzenia nastroju u osób w wieku podeszłym, Klinika Psychiatrii Rozwojowej, Zaburzeń Psychotycznych i Wieku Podeszłego Akademii Medycznej w Gdańsku, 2008; 1: 1–11.
