Złość to nie to samo, co gniew. Pojawia się w odpowiedzi na sytuację - kiedy ktoś nas oszukał, zaatakował, zdenerwował, wywiera na nas presję. Złość objawia się w formie irytacji, zniecierpliwienia, frustracji czy zakłopotania i może przerodzić się w wybuch wściekłości. Złość jest ograniczona czasowo, co oznacza, że kiedy bodziec mija, organizm uspokaja się. Co więcej złość jest formą wyrażenia stłumionej agresji, ale nie ma w sobie takiej mocy, takiej siły sprawczej, aby pomóc w osiągnięciu celu, nie daje energii do działania. Pojawia się i znika, często pozostawiając niesmak związany np. z wybuchem i użyciem agresji słownej.
Gniew natomiast jest bardziej "długoterminowy". Pojawia się w momencie, kiedy jedna z naszych potrzeb jest niezaspokojona, gdy mamy trudności w osiągnięciu celu, a do tego wszystkiego dorabiamy określoną ideologię. Pojawienie się gniewu zawsze jest spowodowane jakimś ważnym czynnikiem. Gniew trwa dużo dłużej niż złość, można nawet powiedzieć, że cały czas jest obecny, a aktywuje się w konkretnych sytuacjach, które są dla nas potwierdzeniem, sygnałem, że nasz gniew jest słuszny. Nad gniewem można panować i można go "magazynować" - mimo tego, że się gniewamy możemy przemyśleć całą sytuację i wykorzystać energię z gniewu w konstruktywny sposób.
Gniew ma swoje źródło w naszej psychice - sposobie myślenia i postrzegania świata. Jeśli go odczuwamy to znaczy, że jakaś nasza potrzeba nie jest zaspokojona albo czujemy, że nasz dobrobyt w szerokim tego słowa znaczeniu jest zagrożony. W reakcji na braki lub zagrożenie pojawia się gniew i tylko od nas zależy, jak go wyrazimy. Dla niektórych osób gniew będzie wiązał się z kłótnią, krzykami, złością, co tylko zaogni konflikt. Dla innych będzie sygnałem alarmowym, że dzieje się coś niepokojącego. Odczuwając gniew zawsze należy w pierwszej kolejności skupić się na sobie, na swoich uczuciach, swoim wnętrzu. Znaleźć źródło dyskomfortu i gniewu, a dopiero później zdecydować się na działanie.
Gniew ma dużą moc - w sytuacji, kiedy zaczyna się pojawiać, czujemy się doenergetyzowani. Gniew, podobnie jak agresja, ma moc sprawczą, co oznacza, że popycha nas do działania. Mówi się, że gniew to agresja poddana świadomości i użyta w obronie czegoś lub kogoś (np. autonomii, zdrowia, wyznawanych wartości).
To, w jaki sposób wyrażamy gniew, zależy w dużej mierze od tego, jak bardzo mamy rozwiniętą inteligencję emocjonalną. Osoby o wysokiej inteligencji emocjonalnej potrafią wykorzystać gniew do konstruktywnych zachowań i pozytywnych zmian w swoim życiu. Na ogół gniew odczuwamy wtedy, kiedy w jakiś sposób jesteśmy zagrożeni lub zagrożona jest bliska nam osoba. Wtedy konstruktywne działanie pomaga pokonać problemy.
W pierwszej kolejności należy nauczyć się rozpoznawać gniew i odróżniać go od złości. Silny i nagły gniew może zniekształcać rzeczywistość, dlatego należy spróbować zachować spokój. W tym celu można zastosować różne techniki relaksacyjne, np. oddechowe. Dopiero po ochłonięciu i pierwszym spojrzeniu na sytuację należy podjąć działania w reakcji na bodziec.
Gniew, nad którym nie umiemy panować, może przerodzić się w agresję - fizyczną lub słowną, dlatego zawsze należy spróbować zapanować nad nim i zareagować z opóźnieniem. W ujęciu psychologicznym gniew jest korzystny, gdyż pozwala na obronę przed środowiskiem zewnętrznym.
Nad gniewem należy nauczyć się panować, a także przemieniać go na konstruktywne działanie. Jeśli twoje emocje są zbyt silne i tracisz nad sobą panowanie, to znak, że należy poszukać przyczyn tak skrajnych stanów i odzyskać kontrolę nad sytuacją. Pomóc w tym może szczera rozmowa z psychologiem lub psychoterapeutą, którzy będą w stanie spojrzeć na twoją sytuację z boku i pomóc ci zauważyć pewne rzeczy, których nie dostrzegasz.
Poza tym, co się dzieje w naszej psychice, gniew wpływa na cały organizm. Przede wszystkim przygotowuje on organizm do walki lub ucieczki, działając podobnie do stresu. Zresztą emocją, która często występuje wraz z gniewem, jest silny stres i złość. Uczucie gniewu stymuluje układ nerwowy, a krew dystrybuowana jest do narządów centralnych (serce, mózg), a więc jej przepływ w kończynach spada a akcja serca przyspiesza, ulegają spowolnieniu procesy trawienne, wzrasta potliwość, poszerzają się źrenice. Zwiększa się także wydzielanie adrenaliny, która stymuluje do działania i zmniejsza wrażliwość na ból.
Źródła
- L. Carter, F. Minirth, Gniew jak nad nim zapanować, Ustroń 2015;
- E. Mostofsky, E. Penner, M. A. Mittleman, Outbursts of anger as a trigger of acute cardiovascular events: a systematic review and meta-analysis. European heart journal, dostęp 15.01.2024;
- M. Pasterski, Jak wyrażać gniew i unikać konfliktów, dostęp 15.01.2024.
-
