Stres i jego synonimy towarzyszą nam od dziecka. Stresować może nas wszystko: życie osobiste, relacje interpersonalne, praca, wakacje, wystąpienia publiczne i o wiele więcej. Czym właściwie jest stres i jak wpływa na nasz organizm, psychikę oraz zachowanie? W walce ze stresem pomoże terapia w Mind Health Centrum Zdrowia Psychicznego.
Stres towarzyszy człowiekowi od początku jego istnienia. Aby zrozumieć, jak przebiega reakcja stresowa, możemy wyobrazić sobie człowieka z czasów kamienia łupanego, który w trakcie polowania niespodziewanie zmienił rolę z myśliwego na ofiarę. Sytuacja zagrożenia życia zmobilizowała jego organizm do ucieczki, hamując działanie układu pokarmowego, a spinając mięśnie i przyśpieszając bicie serca. Z dzisiejszego punktu widzenia wiemy już, że była to typowa reakcja jego organizmu na stres, dzięki której mógł uciec napastnikowi.
Wraz z rozwojem nauki coraz więcej badaczy zajmowało się zagadnieniem stresu ze względu na jego znaczący wpływ na funkcjonowanie człowieka. Dziś wiemy, że stres wpływa na całokształt ludzkiego życia – zarówno ciało, jak i umysł – i kształtuje emocje oraz zachowanie.
Pojęcie stresu zaczerpnięte zostało z fizyki, a do nauk o zdrowiu wprowadził je Hans Seley, który określił stres jako „nieswoistą reakcję organizmu na stawiane mu wymagania” oraz wyróżnił stres negatywny (distres) i stres pozytywny (eustres).
Stres nie musi nam szkodzić. Może także mobilizować do działania, a więc wpływać pozytywnie na rozwój osobisty i wzrost kompetencji poprzez zwiększenie zasobów radzenia sobie.
Lazrus i Folkman uważali, że stres powstaje w sytuacji konfrontacji osoby z wymaganiami stawianymi przez otoczenie, ale tylko wtedy, gdy jednostka subiektywnie postrzega doświadczenia te jako trudne, oceniające, przekraczające jej zasoby radzenia sobie i zagrażające własnemu dobrostanowi.
Krótko mówiąc, w sytuacji stresu następuje konfrontacja posiadanych przez człowieka przekonań, wartości i umiejętności z wymaganiami, ograniczeniami i zasobami, jakich wymaga dana sytuacja.
Najprościej rzecz ujmując, stres jest aktywną reakcją organizmu na pojawiające się stresory. Stresory — czyli to, co nas stresuje — możemy podzielić na 3 grupy:
To są tylko przykłady, każdy z nas jest bowiem indywidualnością z własnymi doświadczeniami i jednostkową sytuacją, która wpływa na odbiór i ocenę rzeczywistości. Reakcja na stresory jest różna: zależy od naszych doświadczeń, wrodzonych umiejętności oraz aktualnego nastroju.
Model reakcji stresowej przebiega w następujący sposób: kiedy napotykamy na swej drodze stresor, następuje ocena, która uwzględnia nasze doświadczenie, cechy wrodzone, indywidualną konstrukcję psychiczną oraz umiejętności.
Następnie ma miejsce reakcja na stres, która zachodzi na trzech poziomach:
Objawy te mogą występować pojedynczo lub grupowo, zamiennie bądź w zróżnicowanym natężeniu. Należy pamiętać, że każdy z nas jest inny: jeśli jesteśmy bacznymi obserwatorami siebie, możemy zauważyć, w jaki sposób reagujemy na stres.
Zarówno wydarzenie traumatyczne (czyli silna, niespodziewana, nagła reakcja stresowa, która jest interpretowana jako zagrażająca naszemu zdrowiu i życiu), jak i długotrwały, przewlekle przeżywany stres wpływa na nasze zachowanie, a także sposób funkcjonowania, przeżywania, doświadczania i reagowania.
W wyniku stresu pogarsza się nastrój, mogą także wystąpić zaburzenia snu, ataki paniki, depresja czy zaburzenia lękowe.
Chemia (kortyzol, adrenalina), która wydziela się w organizmie w wyniku stresu, osłabia naszą odporność. Sprzyja to nie tylko infekcjom, ale i rozwojowi wielu innych chorób somatycznych.
Do form reakcji na ostry i chroniczny stres zaliczamy:
Umysł wpływa na ciało, a stres jest z nami na co dzień. Z tego względu warto wiedzieć, jak można się ustrzec przed jego poważnymi konsekwencjami.
Wracając do naszego przodka myśliwego, widzimy, że jego sposobem na poradzenie sobie ze stresem była ucieczka. Decydowała ona o tym, czy człowiek pierwotny przeżyje. W dzisiejszych czasach fizyczna ucieczka raczej nie rozwiązuje naszych problemów, trzeba więc znaleźć inne rozwiązania.
Radzenie sobie ze stresem zależy od naszego nastroju, nastawienia, doświadczenia (czy mieliśmy podobne problemy w przeszłości i jak sobie z nim poradziliśmy) lub wrodzonych umiejętności. Każdy z nas na poziomie indywidualnym ocenia dany stresor i tu pojawia się sposób radzenie sobie ze stresem, które może być:
Kiedy stresory się nakładają lub kumulują, może wystąpić zespół „wyuczonej bezradności”, który powstaje w wyniku ciągu wydarzeń stresujących i mocno angażujących. Jeżeli próby poradzenia sobie z sytuacją nie dają oczekiwanych rezultatów, skutkuje to niechęcią do podejmowania aktywnych działań. Aby uzyskać pomoc w takim wypadku, warto odwiedzić psychologa.
W Mind Health Centrum Zdrowia psychicznego oferujemy różne rodzaje terapii, które pomogą uporać się ze skutkami przewlekłego stresu i nabyć umiejętności jego łagodzenia.
Możemy prewencyjnie działać na stres, czyli wyciszać organizm, stosując takie metody jak:
W naszym życiu zdarzają się różne sytuacje. Czasem następuje kryzys. Jeśli nasze dotychczasowe metody radzenia sobie zawiodły i czujemy, że sytuacja nas przerasta, warto udać się do specjalisty w celu nabycia umiejętności radzenia sobie ze stresem.
Źródła:
Autor: mgr Anna Grabowska (psycholog, neuropsycholog)