Terapia kognitywna

Terapia kognitywna to forma psychoterapii, która jest oparta na założeniu, że sposób myślenia o sytuacjach życiowych wpływa na stan emocjonalny i zachowanie człowieka. Terapia poznawcza należy do podejść krótkoterminowych, zorientowanych na rozwiązywanie problemów.

Jeśli chcesz skorzystać z psychoterapii poznawczej, zgłoś się do MindHealth – Centrum Zdrowia Psychicznego.

Pacjentka na terapii kognitywnej

Terapia kognitywna: co to jest?

Terapia kognitywna to jedno z podejść w psychoterapii. Uważa się w nim, że zaburzenia psychiczne są pochodnymi dysfunkcjonalnych struktur i wadliwie przebiegających procesów myślowych. Psychoterapia służy ich zidentyfikowaniu i modyfikacji.

Terapia poznawcza koncentruje się na teraźniejszości. Początkowo wykorzystywano ją do leczenia depresji i zaburzeń lękowych. Obecnie jest stosowana także w przypadku wielu innych problemów zdrowia psychicznego.

Główni twórcy terapii kognitywnej

Najważniejszą rolę w rozwoju psychoterapii poznawczej odegrali psycholog kliniczny Albert Ellis (1913-2007) i psychiatra Aaron Beck (1921-2021). Obaj stworzyli terapie oparte na podobnych założeniach, stawiające sobie za cel pomoc Pacjentom w zmianie negatywnych, depresyjnych i dysfunkcyjnych przekonań, założeń i przewidywań  na bardziej realistyczne, pozytywne i adaptacyjne. 

Terapia Alberta Ellisa

Albert Ellis nazwał swoje podejście terapią racjonalno-emotywną (rational emotive therapy, RET), a potem – behawioralną terapią racjonalno-emotywną (rational emotive behavior therapy, REBT). Ellis uważał, że funkcjonowanie jednostki można ująć w prostym schemacie ABC.
A (activating event) to zewnętrzne wydarzenie, które człowiek może zinterpretować dzięki swoim racjonalnym lub irracjonalnym przekonaniom (B – belief system). W konsekwencji (C – consequence) pojawia się bardziej przystosowawcze lub nieprzystosowawcze zachowanie.
Racjonalne przekonania są źródłem zdrowia psychicznego, a irracjonalne – cierpienia i destrukcyjnych zachowań. Do najczęstszych irracjonalnych przekonań zalicza się, takie jak:

  • szczęście ludzkie zależy od zdarzeń zewnętrznych, na które nie mamy wpływu;
  • moja wartość jako człowieka zależy od moich sukcesów i zdolności;
  • wszyscy powinni nas kochać;
  • jeżeli sprawy nie przebiegają zgodnie z oczekiwaniami, to katastrofa.

Według Ellisa istotę terapii można ująć w kolejny schemat – DEG. W trakcie procesu zmiany należy bowiem zakwestionować (D – disputing) irracjonalne przekonania, co prowadzi do bardziej racjonalnych przekonań, czyli nowej efektywnej filozofii (E – effective new philosophy). Stanowią one podstawę zachowań, które są w większym stopniu adaptacyjne (G – goal).

Założenia terapii poznawczej

Aaron Beck stworzył terapię, którą nazwał poznawczą (cognitive therapy, CT). W późniejszych latach wzbogacono ją o techniki i procedury podejścia behawioralnego. Obecnie jest częściej stosowana jako zintegrowana terapia poznawczo-behawioralna (cognitive behavioral therapy, CBT).

Zdaniem Becka problemy zdrowia psychicznego to konsekwencja nieprzystosowawczych schematów poznawczych. Różnią się one treścią w zależności od zaburzenia i są źródłem specyficznych myśli automatycznych oraz zniekształceń poznawczych.

Myśli automatyczne to natychmiastowe, spontaniczne oceny sytuacji życiowych, które odgrywają główną rolę w kształtowaniu reakcji emocjonalnych i behawioralnych. Są one w różnym stopniu adekwatne do faktów (od 100-0 proc.). Ich treść nie zależy od sytuacji, ale jest specyficzna dla osoby i problemu zdrowia psychicznego – w zaburzeniach lękowych przeważnie dotyczy zagrożenia (np. „zaraz umrę” jako interpretacja kołatania serca w lęku napadowym), w depresji jest negatywna, a w przypadku stanów hipomaniakalnych – nierealistycznie pozytywna.

Mało adekwatne do faktów myśli automatyczne zawierają w sobie szereg zniekształceń poznawczych. Przyjmują one postać błędów logicznych i powodują tendencyjne interpretowanie napływających informacji. W związku z tym służą podtrzymywaniu i utrwalaniu dysfunkcjonalnych struktur poznawczych, a w konsekwencji – zaburzeń. Należy do nich np.:

  • arbitralne wnioskowanie: przeskakiwanie do konkluzji, wyciąganie pochopnych wniosków;
  • selektywna abstrakcja: wnioskowanie oparte na pojedynczym wydarzeniu czy argumencie;
  • wnioskowanie na podstawie emocji, a nie faktów;
  • myślenie dychotomiczne: czarno-białe, bez odcieni szarości, „wszystko albo nic”;
  • myślenie w kategoriach „co będzie, jeśli…”;
  • myślenie jednotorowe: efekt lornetki;
  • nadmierna generalizacja: tworzenie reguł na podstawie jednego albo kilku wydarzeń;
  • wyolbrzymianie i pomniejszanie znaczenia zdarzeń;
  • personalizacja: przypisywanie sobie sprawczości w występowaniu zdarzeń bez uzasadnienia;
  • nadmierne uogólnianie: „zawsze”, „wszyscy”, „nigdy”, „nic”;
  • nadużywanie imperatywów, powinności: „muszę”, „powinienem”;
  • żal odnoszący się do przeszłości.

Zniekształcenia poznawcze występują u każdej osoby, ale w zaburzeniach psychicznych są szczególnie utrwalone, a ich tendencyjność jest niekiedy skrajna.

Psychoterapia kognitywna: cele

Celem terapii poznawczej jest zidentyfikowanie i modyfikacja dezadaptacyjnych przekonań kluczowych (najgłębszych, ogólnych przekonań, których źródło tkwi w doświadczeniach życiowych), myśli automatycznych i zniekształceń poznawczych.

Przekonania wymagające zmiany dotyczą dwóch głównych obszarów – bezradności (np. „jestem słaba” należy zmienić na „jestem dość silna i potrafię”) oraz niezasługiwania na miłość (np. „nie da się mnie kochać” należy zmienić na „jestem warta miłości”). By tego dokonać, konieczne jest zastosowanie adekwatnych procedur i technik terapeutycznych.

Procedury terapeutyczne stosowane w psychoterapii poznawczej

Strategie i techniki stosowane w terapii poznawczej to m.in.:

  • dialog sokratejski: polega na zadawaniu pytań ogólnych i sądujących oraz formułowaniu podsumowujących twierdzeń, co służy zbadaniu treści i znaczenia doświadczeń oraz przekonań Pacjenta i zmianie jego zachowań;
  • techniki restrukturalizacji przekonań: dyskusja, przekonywanie Pacjenta, psychoedukacja;
  • techniki uczenia się umiejętności potrzebnych do radzenia sobie w trudnych sytuacjach: m.in. psychodrama, naśladowanie zachowań modela, odgrywanie scenek, ćwiczenie w różnych kontekstach społecznych;
  • techniki uczenia się rozwiązywania problemów: zalicza się do nich m.in. uczenie umiejętności samoobserwacji, formułowanie celów działania, formułowanie dostosowanych do celów sposobów działania, uczenie się rozpoznawania konsekwencji własnego zachowania czy uczenie się umiejętności poszukiwania zachowań alternatywnych.

Rola relacji terapeutycznej w terapii kognitywnej

W terapii poznawczej za niezbędny warunek dla skutecznego zadziałania procedur i strategii terapeutycznych uważa się relację pomiędzy Pacjentem i terapeutą. Dzięki niej możliwa jest wspólna praca nad zmianą.

Rolą Pacjenta jest ujawnianie i zgłębianie wcześniej słabo rozpoznawanych myśli i uczuć, a rolą terapeuty – prowadzenie i pomaganie mu w tym, często bolesnym, zadaniu.

Jak wygląda terapia poznawcza?

Terapia jest zawsze poprzedzona diagnozą. Procedury służące przepracowaniu dezadaptacyjnych przekonań są skoncentrowane na kwestiach takich jak m.in.:

  1. Jakie są myśli i przekonania Pacjenta i które z nich są nieprzystosowawcze;
  2. Jakie są argumenty za i przeciw tym przekonaniom;
  3. Jakie mogą być alternatywne interpretacje wydarzeń lub sytuacji, do których odnosi się przekonanie;
  4. Co wynika z alternatywnych interpretacji dla formułowania nowych przekonań i zachowań.

Podczas formułowania alternatywnych myśli Pacjent powinien monitorować towarzyszące im nastroje i pojawiające się zmiany w funkcjonowaniu.

Zastosowanie terapii kognitywnej

Przy użyciu psychoterapii poznawczej leczone są:

Jak zapisać się na terapię poznawczą?

Z psychoterapii poznawczej skorzystasz w klinikach MindHealth – Centrum Zdrowia Psychicznego. Nasze placówki działają w Warszawie, Poznaniu, Katowicach, Krakowie, Gdańsku i we Wrocławiu. Wizytę umówisz online lub dzwoniąc pod numer 22 566 22 24.

Proponujemy zarówno spotkania stacjonarne, jak i telemedyczne. Zapraszamy do zapisów na pojedyncze sesje psychoterapeutyczne lub do skorzystania z pakietu 5 sesji u wybranego psychoterapeuty.  

Terapia kognitywna – cena

Cena terapii kognitywnej w placówkach MindHealth – Centrum Zdrowia Psychicznego różni się nieznacznie w zależności od miasta i wynosi:

  • za stacjonarną psychoterapię indywidualną: 150-170 zł*;
  • za telemedyczną psychoterapię indywidualną: 150-170 zł*;
  • za pakiet 5 sesji psychoterapeutycznych u wybranego psychoterapeuty: 650-750 zł*.

* Przedstawione ceny mają charakter informacyjny i nie stanowią oferty handlowej w rozumieniu Art.66 par.1 Kodeksu Cywilnego.

Terapia kognitywna