Choroba Parkinsona – objawy, diagnostyka, leczenie

Choroba Parkinsona zaliczana jest do schorzeń neurologicznych, mających związek ze zwyrodnieniem struktur mózgu. Zaburzenia dotyczą głównie struktur ośrodkowego układu nerwowego, odpowiedzialnych za kontrolowanie ruchów. Ryzyko zachorowania wzrasta wraz z wiekiem - choroba Parkinsona dotyka najczęściej osób po 60. - 65. roku życia, bardzo rzadko diagnozowane są jej przypadki wcześniej. W Polsce chorych jest około 70 tysięcy. 

Choroba Parkinsona nie jest tym samym co alzheimer - choroba Alzheimera jest zupełnie innym schorzeniem chociaż również zaliczamy ją do chorób neurodegeneracyjnych.

Pierwszym objawem choroby Parkinsona są zaburzenia ruchowe wraz z drżeniem kończyn. Bardzo ważne, aby nie bagatelizować objawów - chociaż nie ma możliwości leczenia, to można znacząco opóźnić rozwój schorzenia i tym samym poprawić komfort życia. Wczesne rozpoznanie choroby pozwala wdrożyć leczenie farmakologiczne oraz odpowiednie ćwiczenia aktywizujące, dzięki czemu chory dłużej pozostaje sprawny. 

Przyczyny rozwoju choroby Parkinsona nie są poznane, jednak uważa się, że największą rolę odgrywają czynniki środowiskowe, które uszkadzają układ nerwowy u osoby podatnej - znaczenie mają tutaj czynniki genetyczne.

Lekarzem, który pierwszy rozpoznał i opisał objawy tego schorzenia był James Parkinson. Jego opis odnosił się do objawów wchodzących w skład tzw. drżączki poraźnej, przy czym zaznaczał, że u cierpiących Pacjentów nie zmysły i intelekt pozostają bez zaburzeń. Obecnie wiemy, że przebieg choroby może być różny - nie zawsze występują zaburzenia sprawności funkcji intelektualnych, ale u części chorych obserwuje się nie tylko zaburzoną sprawność ruchową, ale także zaburzenia funkcji poznawczych (demencja, otępienie czy zaburzenia neuropsychologiczne).

Obecnie uważa się, że wystąpienie choroby Parkinsona poprzedzają pewne objawy. Zaliczamy do nich:

• zaburzenia i osłabienie węchu,
• obniżenie nastroju, w tym depresja,
• zaparcia,
• zaburzenia snu (nadmierna aktywność ruchowa w nocy).
• zmiana charakteru pisma - pismo staje się drobne, wielkość liter zmniejsza się w miarę pisania,
• drżenie rąk,
• zaczepianie nogą o nierówności podłoża,
• ból barku.

Nie są to objawy specyficzne i mogą występować w przebiegu wielu chorób, dlatego tak ważna jest dokładna diagnostyka, zwłaszcza u osób starszych, narażonych na rozwój choroby. Charakterystyczne dla choroby Parkinsona jest zwłaszcza zmienione pismo - pierwsze symptomy choroby są łatwe do przeoczenia, ale wraz z postępem choroby widać coraz więcej zmian. Jakość życia chorego pogarsza się, przy czym intelekt pozostaje na ogół niezmieniony. Przyjęło się, że głównym objawem choroby Parkinsona jest drżenie rąk.

Choroba Parkinsona ma charakter postępujący, co oznacza, że nawet w przypadku wdrożenia leczenia jej objawy będą się stopniowo nasilać. Pierwsze symptomy choroby Parkinsona manifestują się niewielkim spowolnieniem ruchów i niezgrabnością Pacjenta oraz zmianą charakteru pisma. Z czasem pojawiają się zaburzenia równowagi i problemy z wykonywaniem codziennych czynności oraz pozostałe wspomniane objawy prodromalne. Następnie dochodzi do pełnoobjawowej manifestacji choroby. Do głównych objawów choroby Parkinsona zaliczamy:

• zaburzenia chodu - chód drobny, przechylanie się do przodu podczas chodzenia, problemy z rozpoczęciem chodu, szuranie nogami,
• bradykinezja – spowolnienie wykonywanych ruchów,
• nieumiejętne wykonywanie czynności wymagającymi precyzji,
• akinezja - trudności z rozpoczęciem ruchu,
• silne napięcie mięśni,
• drżenie kończyn w spoczynku, tzw. drżenie spoczynkowe.

Z czasem objawy będą ulegały nasileniu oraz pogorszeniu. Pierwszy okres choroby nazywany jest "miodowym miesiącem", ponieważ w tym czasie organizm reaguje dobrze na leczenie lekami dopaminergicznymi. Niestety w świetle obecnej wiedzy medycznej taki stan trwa około 5 lat.

Choroba Parkinsona to schorzenie dotyczące najczęściej objawów ruchowych - po okresie dobrej odpowiedzi na leki następuje pojawienie się okresu zaawansowanego, w którym odpowiedź na leki jest obecna, ale pojawiają się przerwy w ich działaniu. W okresie działania leków chory czuje się dobrze, natomiast kiedy przestają działać powraca sztywność, drżenie i spowolnienie. Może także zdarzyć się, że chorzy uważają, że leki im nie pomagają, gdyż po przyjęciu ich nic się nie dzieje przez pewien czas.

Objawy pozaruchowe pojawiają się w zaawansowanym okresie choroby. Najczęściej pojawiają się objawy neuropsychiatryczne (depresja, lęk, apatia, otępienie, zaburzenia psychotyczne). Na ogół pogarszanie się funkcji poznawczych, takie jak otępienie, można skutecznie leczyć. Dostępne są również metody leczenia depresji. Należy przy tym zaznaczyć, że zaburzenia pamięci i zaburzenia psychotyczne mogą być skutkiem przyjmowania leków stosowanych w leczeniu zaburzeń ruchowych.

Do innych objawów pozaruchowych zaliczane są zaparcia, częste oddawanie moczu, spadki ciśnienia krwi przy próbie wstawania oraz tzw. objawy nocne - zespół niespokojnych nóg oraz zaburzenia snu. Mogą także wystąpić bóle kręgosłupa oraz podwójne widzenie. 

Podsumowując wyróżniamy kilka etapów choroby Parkinsona:

• okres wczesny, czyli jeszcze przedruchowy,
• okres ruchowy wczesny (wspomniany już miesiąc miodowy), kiedy objawy dają się opanować lekami,
• zaawansowane stadium choroby, kiedy występuje gorsza odpowiedź na leki, silne zaburzenia równowagi i objawy pozaruchowe,
• okres skrajnie nasilonych objawów - w tej fazie choroby chory zmuszony jest leżeć lub poruszać się na wózku inwalidzkim.

Niektóre substancje mogą nasilać objawy choroby Parkinsona. Zaliczamy do nich leki neuroleptyczne (perazyna, promazyna, tietylperazyna, rysperydon), leki poprawiające perystaltykę jelit (metoklopramid) oraz leki poprawiające krążenie mózgowe (cynaryzyna, flunaryzyna).

Ryzyko wystąpienia choroby Parkinsona wzrasta wraz z wiekiem, dlatego nie wolno bagatelizować żadnych objawów mogących zwiastować jej rozwój. Niekiedy objawy są niejednoznaczne, ale spowolnienie przebiegu choroby zależy od odpowiednio wcześnie wdrożonego leczenia. 

Podstawową metodą leczenia jest terapia farmakologiczna oraz rehabilitacja, która powinna być prowadzona ciągle, niezależnie od postaci choroby Parkinsona. Leczenie operacyjne jest brane pod uwagę przy zaawansowanej chorobie. Na początku włącza się leki zmniejszające nasilenie spowolnienia, sztywności oraz poprawiające sprawność ruchową. Co ważne, leczenie farmakologiczne powinno zostać rozpoczęte w momencie zdiagnozowania choroby Parkinsona, nawet jeśli objawy są bardzo słabe. Wśród substancji stosowanych od początku choroby należą:

• lewodopa,
• agoniści dopaminy,
• amantadyna,
• leki antycholinergiczne,
• entakapon i tolkapon.

Ważne także jest leczenie pozaruchowych objawów choroby, takich jak depresja, zaparcia, zaburzenia pamięci, zaburzenia w oddawaniu moczu oraz spadków ciśnienia. O wszystkich problemach należy powiedzieć lekarzowi. Ponieważ choroba Parkinsona jest chorobą ośrodkowego układu nerwowego, to jej leczeniem zajmuje się neurolog. Ważne jest także wsparcie lekarzy z innych dziedzi - m. in. psychiatry.

• B. Jasińska-Myga, J. Sławek, Depresja w chorobie Parkinsona, Pol. Przegl. Neurol 2006;2(4):210-215, [dostęp 25.11.2023];
• W. Kozubski, P. Liberski, Neurologia. Podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2006, s. 282–286;
• A. Krygowska-Wajs, Przedkliniczny i wczesny okres choroby Parkinsona - diagnostyka i możliwości leczenia neuroprotekcyjnego, Pol. Przegl. Neurol 2006;2(4):177-182 [dostęp 25.11.2023];
• E. Sitek, J. Wójcik, A. Barczak, J. Sławek, Diagnostyka neuropsychologiczna w atypowych zespołach parkinsonowskich, [dostęp 25.11.2023];