Myśli samobójcze: co robić, jak reagować? Pozwól sobie pomóc

Spis treści

Co to są myśli samobójcze? ICD-10

Myśli samobójcze w Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych są przywoływane jako następstwo niektórych zaburzeń. Jako osobny punkt opisane są pod kodem R45.8 jako Inne objawy i dolegliwości dotyczące stanu emocjonalnego. Ponadto znajdziemy wzmiankę o nich w opisie kodu F43.1 jako objaw zaburzeń stresowych pourazowych. Samobójcze myśli należą do zbioru zachowań samobójczych. WHO określa tym terminem również takie zachowania jak plany i próby samobójcze oraz zamachy samobójcze dokonane.

Myśli samobójcze są bardzo istotnym czynnikiem w drodze do samobójstwa. To właśnie one jako pierwsze uruchamiają proces dążenia do śmierci. Ogólnie ujmując, myśli samobójcze to fantazje na temat odebrania sobie życia. Towarzyszy im negatywny stan emocjonalny związany z poczuciem braku sensu życia. W takiej sytuacji bardzo ważne jest jak najszybsze skorzystanie z pomocy, aby nie dopuścić do pogłębiania się i przedłużania takiego stanu.

Samobójstwo a myśli samobójcze

Samobójstwo jest aktem o skutku śmiertelnym, do którego człowiek sam świadomie dąży. W wielu przypadkach samobójstwo to sposób na poradzenie sobie z napięciem psychicznym. Droga do samobójstwa składa się z wielu czynników. Gdy w myślach samobójstwo zaczyna być traktowane jako cel, wówczas następuje ciąg reakcji. Myśli samobójcze są traktowane jako drugi z etapów zachowań suicydalnych.

Pierwszy okres to tzw. syndrom presuicydalny. Wówczas doświadcza się kryzysu psychologicznego, różnorodności emocji i wahań nastroju.
Kryzys ten może prowadzić do myśli samobójczych. Osoba w trudnej sytuacji życiowej pod wpływem trudności zaczyna pragnąć śmierci.
Kolejnym etapem jest przeobrażenie się myśli samobójczych w tendencje samobójcze. Osoba dotknięta problemami może przygotowywać się do odebrania sobie życia.
W następnym etapie albo decyduje o popełnieniu samobójstwa, albo rezygnuje z tego pomysłu.
Poprzedni punkt może się zakończyć aktem samobójczym.

Gdy ktoś intensywnie myśli o samobójstwie i powoli się do niego przymierza, można zaobserwować pewne objawy. Przede wszystkim jest to obniżony nastrój. Taka osoba jest smutna, może być poddenerwowana i wyraźnie zaniepokojona. Myśli samobójcze na szczęście nie zawsze kończą się samobójstwem, a akt samobójczy nie zawsze kończy się śmiercią.

Myśli samobójcze: co robić, jak reagować? Pozwól sobie pomóc

Samobójstwa w Polsce: statystyki

Wiele osób miewa w swoim życiu myśli samobójcze. Pojedyncze epizody nie zawsze stanowią zagrożenie dla życia. Niestety wiele z nich kończy się aktem samobójczym. Statystyk na temat samobójstw dostarczają nam przede wszystkim dane policyjne. Według statystyk policyjnych liczba osób w zamachach samobójczych zakończonych zgonem w 2021 roku w całej Polsce wyniosła 5201. Natomiast ogólna liczba zamachów wyniosła 13798. Liczba samobójstw niestety utrzymuje tendencję wzrostową. Jeszcze w 1999 roku wynosiła 4 695 osób. Poniżej kilka faktów na temat samobójstw.

Głównie zamachy samobójcze dotyczyły osób w wieku od 35 do 39 lat.
Najczęściej ludzie porywają się na swoje życie w poniedziałki.
W większości samobójstw dokonują mężczyźni.
Najczęściej akt samobójczy ma miejsce w domu, w garażu, piwnicy, czy na strychu.
Zwykle wybieranym sposobem na odebranie sobie życia jest śmierć przez powieszenie. Wiele osób zrzuca się także z wysokości.

Przyczyny myśli i zachowań samobójczych

Najczęstszą przyczyną targnięcia się na swoje życie jest zaburzenie psychiczne. To pokazuje, jak ważna jest prawidłowa profilaktyka. Statystyki policyjne wskazują również w niższych liczbach na takie przyczyny jak nieporozumienia rodzinne, przemoc w rodzinie, choroba fizyczna, złe warunki ekonomiczne, problemy finansowe i długi. Niestety wiele osób miewa także myśli samobójcze po rozstaniu, czego efektem jest wiele samobójstw spowodowanych zawodem miłosnym.

Wśród zaburzeń psychicznych, które wpływają na wystąpienie myśli samobójczych i próbę odebrania sobie życia, wyróżnia się depresję, uzależnienia, schizofrenię, zaburzenia osobowości. Kluczowe są również cechy demograficzne, takie jak płeć, wiek, wydarzenia rodzinne. Coraz częściej mówi się również o znaczeniu bólu psychicznego. Psycholog Edwin Shneidman określa to pojęcie jako „ból, cierpienie i udręka zachodzące w umyśle”. Ból ten wiąże się z wieloma nieprzyjemnymi uczuciami, takimi jak poczucie wstydu, winy, strachu, samotności. Zdaniem badacza, jeśli ból psychiczny stanie się nie do zniesienia, to Pacjenci wybierają śmierć jako sposób zakończenia cierpienia. Ból psychiczny ma się pojawiać, gdy człowiek nie może zaspokoić swoich podstawowych potrzeb życiowych. Badacz pogrupował potrzeby i obawy z nimi związane na 5 obszarów. Obejmują one m.in. potrzeby miłości, akceptacji, kontroli, zagrożenia porażką, upokorzeniem, zerwaniem relacji, czy nadmiernym gniewem. Aby udaremnić podjęcie próby samobójczej, należy dążyć do zaspokojenia tych potrzeb.

Czynnikiem podwyższającym ryzyko zachowań samobójczych, w tym samych myśli samobójczych jest także nadużywanie alkoholu. U kobiet pojawiają się również myśli samobójcze w ciąży. Wiąże się to z niskim poziomem naturalnej oksytocyny w okresie okołoporodowym. Wówczas matka może nie odczuwać zdolności do miłości. W konsekwencji mogą się pojawiać wątpliwości i samobójcze myśli.

Depresja: myśli samobójcze w chorobie

Często osoby fantazjujące o własnej śmierci zastanawiają się, czy myśli samobójcze to depresja. Choć rzeczywiście objaw ten często występuje w depresji, to myśli same w sobie nie determinują decyzji o stwierdzeniu choroby. Pacjenci w depresji często skarżą się na doświadczanie wyżej wspomnianego bólu psychicznego. Wskazują, że nie mogą znieść bólu związanego np. z odejściem bliskiej osoby.

Jak wspomniano, zaburzenia psychiczne stanowią najczęstszą przyczynę samobójstw. Bardzo wysokie ryzyko popełnienia samobójstwa dotyczy osób chorych na schizofrenię, wyższe nawet 20-50 razy niż w ogólnej populacji. Pacjenci ze schizofrenią najczęściej kończą swoje życie właśnie w wyniku samobójstwa. Połowa chorych deklaruje chęć odebrania sobie życia. Na oddziałach psychoterapeutycznych myśli samobójcze stanowią jeden z najczęściej zgłaszanych objawów.

Myśli samobójcze u dzieci i nastolatków

Na myśli samobójcze i zamachy na własne życie u młodych osób wpływ mają typowe problemy nastolatków, a także używanie substancji psychoaktywnych, zachowania antyspołeczne, depresja, lęk, zaniżone poczucie własnej wartości. Myśli samobójcze u dzieci mogą być spowodowane sytuacją rodzinną. Szczególnie negatywnie na dziecko wpływa rozwód rodziców, konflikty i przemoc w rodzinie. Badania zespołu badawczego Zakładu Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego IPiN wskazują, że choć w dorosłości mężczyźni głównie popełniają samobójstwa, to w nastoletniości (14-16 lat) dziewczynki częściej miewają myśli samobójcze. Wyniki badań wskazały także na częstsze występowanie myśli samobójczych u młodzieży wychowującej się w niepełnych rodzinach. W badaniu wyłoniono w szczególności znaczenie wsparcia rodziców w kontekście występowania myśli samobójczych. Częściej fantazje na temat własnej śmierci pojawiały się u uczniów, którzy nie mieli poczucia bliskości z rodzicami i nie mogli liczyć na wystarczające wsparcie z ich strony.

Umów wizytę

„Chcę umrzeć”: co robić?

Według szacunków w jednej chwili nawet 1 na 20 osób może myśleć o samobójstwie. Zatem, gdy w głowie pojawiają się czasem takie myśli, nie trzeba od razu się niepokoić, ponieważ to nie zawsze oznacza potrzebę śmierci. Czasem jest to objaw chwilowej niechęci do życia. Myśli samobójcze to dosyć powszechne zjawisko, które pojawia się, gdy doświadcza się negatywnych emocji, z którymi nie można sobie samodzielnie poradzić. Mimo to warto jednak podjąć kroki, aby upewnić się, czy myśli samobójcze nie mają groźniejszego charakteru, niż się wydaje.

Życie z myślami o samobójstwie to duże wyzwanie. Jednak fakt, że ktoś ich doświadczający jeszcze nie targnął się na swoje życie, często świadczy o tym, że jednak ma w swoim otoczeniu coś, na czym mu zależy. W pierwszej kolejności warto zatem zastanowić się nad powodami, przez które życie staje się przyjemniejsze. To mogą być choćby pozornie nieznaczące elementy takie jak muzyka, ciekawa praca, przyszłe wydarzenia w życiu, czy sympatia do sportu. Ogromne znaczenie mają również bliscy i potrzeba spędzania z nimi czasu, uszczęśliwiania ich. Gdy pojawiają się myśli samobójcze, najlepiej poszukać wsparcia u bliskich. Należy opowiedzieć rodzinie, czy przyjaciołom o problemach. Lepiej także zapobiegawczo przygotować listę miejsc, w których można szukać pomocy w razie nasilenia myśli samobójczych.

Jak sobie radzić?

Rodzina powinna stanowić wsparcie dla osoby z myślami samobójczymi w każdej sytuacji. Niestety nie każdy w kryzysie emocjonalnym ma osobę bliską, której mógłby się zwierzyć. Na szczęście funkcjonuje wiele organizacji, które mogą pomóc doraźnie oraz pokierować dalszym postępowaniem. Osoby, które myślą o odebraniu sobie życia wymagają opieki medycznej. Konieczna jest psychoterapia, a w razie wystąpienia zaburzeń psychicznych także farmakoterapia (stosuje się m.in. leki antydepresyjne). W czasie obniżonego nastroju lepiej unikać alkoholu. Może się wydawać, że jest to sposób na chwilową poprawę swojego samopoczucia, jednak finalnie alkohol może doprowadzić do pojawienia się negatywnych emocji i dalszego rozwoju myśli samobójczych.

Myśli samobójcze: gdzie szukać pomocy?

Gdy myśli samobójcze pojawiają się w głowie coraz częściej, wymagają zdecydowanych działań. Pomocy należy szukać u bliskich, lecz przede wszystkim konieczna jest interwencja specjalisty. Rodzina i przyjaciele dają nieocenione wsparcie, jednak to terapeuta wie, jak należy postępować z osobą, która miewa myśli samobójcze. Psycholog i psychiatra to specjaliści, którzy wspólnie są w stanie zdiagnozować przyczynę myśli samobójczych i wdrożyć leczenie, odciągając Pacjenta od targnięcia się na swoje życie. Pomocy psychiatry potrzebują w szczególności chorzy na schizofrenię.

Sama terapia psychologiczna może nie wystarczać w przypadku chorób schizotypowych. W schizofrenii wyjątkowo często występują myśli samobójcze. Szpital psychiatryczny to czasem rozwiązanie, jakie specjaliści narzucają Pacjentowi dla jego dobra. Gdy na podstawie wywiadu oceniają, że MS stanowią realne zagrożenie dla Pacjenta i jest on bliski samobójstwa.

Osoby znajdujące się w kryzysie psychicznym mogą również uzyskać pomoc m.in. pod numerem telefonu 116 123 (Telefon zaufania dla osób dorosłych w kryzysie emocjonalnym), tel. 116 111 (Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży), tel. 22 484 88 01 (ITAKA – Antydepresyjny telefon zaufania).