Marazm – czym jest? Definicja, objawy, zapobieganie

Słowo marazm w definicji Słownika Języka Polskiego PWN oznacza zastój w jakiejś dziedzinie, stan apatii i zobojętnienia lub uwiąd. Słowo marazm w tym ujęciu odnosi się do psychicznego stanu człowieka, jego nastroju.

Tymczasem w medycynie termin marazm odnosi się do stanu wyniszczenia organizmu spowodowanego na ogół niedożywieniem. Potoczną definicję marazmu można zaliczyć do objawów depresji, jednak warto pamiętać, że takie rozumienie znaczenia słowa wywodzi się z medycyny, gdyż na skutek niedożywienia zachodzą zmiany w korze mózgowej, które powodują właśnie zobojętnienie. Jednak objawy marazmu w ujęciu medycznym obejmują szereg innych dolegliwości.

Samo słowo pochodzi z języka greckiego i oznacza, w dosłownym tłumaczeniu, gaśnięcie. W psychologii marazm określany jest takimi synonimami jak melancholia, znudzenie, stagnacja.

Niedożywienie typu marasmus powstaje na skutek diety ubogiej w białko i energię, kiedy to w organizmie zachodzą zmiany objawiające się zobojętnieniem, obniżeniem siły i masy mięśniowej oraz sprawności umysłowej, anemią, spadkiem odporności, niewydolnością krążeniową i oddechową, zaburzeniami wchłaniania, osteoporozą i osłabieniem kości, utratą włosów i przedwczesnym starzeniem się skóry, obniżeniem ciepłoty ciała.

U dzieci pojawia się spowolnienie wzrostu, a także wypadanie włosów lub zapalenie jamy ustnej (u dzieci z ubogich regionów świata takie niedożywienie jest nazywane także kwashiorkor).

Ten typ niedożywienia można spotkać u osób starszych oraz pacjentów cierpiących na choroby układu pokarmowego (celiakia, przewlekłe zapalenie trzustki lub marskość wątroby), chorych na zaburzenia odżywiania (anoreksję, bulimię), osób stosujących niskokaloryczną dietę odchudzającą lub wegańską czy wegetariańską, u ofiar głodu w krajach Trzeciego Świata. Sporadycznie obserwuje się marasmus u osób z urazami, po operacjach oraz chorych na nowotwory. 

Osoby niedożywione wymagają pomocy medycznej, gdyż nieleczony marazm może doprowadzić nawet do zgonu. Leczenie odbywa się poprzez podawanie specjalnych preparatów odżywczych. Jeśli niemożliwe jest spożywanie przez pacjenta posiłków, podaje się je przez zgłębnik lub sondę. Pacjent wymaga także odpowiedniej diety. 

Do objawów kojarzonych z marazmem zalicza się brak entuzjazmu, chroniczne zmęczenie, bierność, zobojętnienie i apatię. Marazm oznacza stan, w którym daną osobę nic nie cieszy, a jedynie wykonuje swoje zadania nie odczuwając żadnej przyjemności. Można go określić jako poczucie egzystencjalnej pustki, kiedy osobie wydaje się, że nic nie jest warte jej zachodu, nic nie ma sensu, a żadne działanie nie sprawi, że się ono pojawi.

Pacjent cierpiący na marazm jest w stanie zobojętnienia, rozleniwienia, przygnębienia. Warto w takiej sytuacji zasięgnąć porady psychologa lub coacha, aby przełamać się do działania. 

Marazm należy różnicować z depresją, której może być objawem, jednak sam w sobie nie jest chorobą. W przypadku depresji Pacjenci często nie mają siły do działania, są bardzo przygnębieni, nie mają siły do zrobienia czegokolwiek, nie odczuwają żadnej przyjemności, a jedynie przewlekły i długotrwały skutek oraz poczucie straty. W przypadku marazmu dana osoba czuje się znudzona życiem, brakuje jej motywacji do zmian. Często także zaczyna coś robić, ale szybko to porzuca.

W znaczeniu powszechnym słowo marazm oznacza stagnację i znudzenie życiem. Uczucia te wynikają z różnych sytuacji życiowych, jednak na ogół objawy nasilają się wraz z upływem czasu. Początkowo pojawia się samo zniechęcenie, a z czasem uczucie bezsensu nasila się. Człowiek przestaje dążyć do zmian, gdyż nie widzi efektów swoich wysiłków. Może mieć to związek ze zbytnim przywiązaniem do przeszłości, tęsknotą za nią, idealizowaniem jej - takie zakorzenienie w przeszłości sprawia, że nie widzi się sensu w przyszłości. Warto podkreślić, że "życie przeszłością" wpływa na wiele aspektów życia i utrudnia wprowadzanie zmian w życie. 

Marazmu mogą doświadczać także osoby o niskim poczuciu własnej wartości, niezadowolone z siebie, swojego wyglądu czy osiągnieć oraz osoby bojące się czegoś. Lęki powstrzymują ich przed działaniem, boją się porażki, więc wolą pozostać w tym miejscu, w którym są, nie odczuwając jednocześnie satysfakcji z danej sytuacji. 

Marazm występuje bardzo często, bywa nawet nazywany chorobą XXI wieku, przy czym nie jest to choroba w ujęciu medycznym, a psychologicznym.

Warto także pamiętać, że stagnacja może pojawić się przejściowo w pewnych momentach życia, w których potrzebujemy przemyśleć pewne rzeczy, zastanowić się nad tym, co dalej robić, wyborem dalszej drogi. Jeśli utrudnia on codzienne funkcjonowanie wymaga konsultacji z lekarzem. Przyczyną marazmu jest nieumiejętność cieszenia się drobnymi rzeczami, wynikającymi z porządku dziennego - trzeba na nowo nauczyć się tej radości. 

Pierwszym etapem leczenia marazmu jest próba przezwyciężenia stagnacji. Wielu osobom udaje się to na własną rękę poprzez odpowiednie zmotywowanie się do działania. Jednak ci, którzy pozostają w długotrwałym uczuciu znudzenia oraz anhedonii (niemożności odczuwania przyjemności) wymagają profesjonalnej pomocy.

Należy przy tym pamiętać, że są różne stadia marazmu. Sam zastój czy stagnacja nie oznaczają jeszcze tego, że nie można nic z tym zrobić. Bardzo często przekonanie osoby o tym, że nic nie przynosi efektów i nie ma się z czego cieszyć nie ma wiele wspólnego z rzeczywistością. Czy to, że utraciliśmy wiarę w zmiany ma jakieś podłoże? Czy naprawdę nie można nic zmienić? Można. 

Ponieważ marazm wynika z tego, że dana osoba nie potrafi cieszyć się tym, co tu i teraz, należy zacząć zwracać większą uwagę na chwilę obecną. W przebiegu dnia jest wiele chwil, które dają radość - należy skupiać się na nich, wyciągać najlepsze pozytywne emocje i świętować nawet małe sukcesy. Wielkie zmiany nie przyjdą bez tych małych, wykonywanych drobnymi kroczkami. Skupienie się na dniu codziennym pozwala wydobywać najlepsze chwile, które potem można sobie przypominać. 

Kolejnym ważnym aspektem jest to, że trzeba "przypomnieć" sobie, co sprawiało przyjemność dawniej? Czy było jakieś porzucone hobby, próba podjęcia np. aktywności fizycznej, która spaliła na panewce? Czy próbowaliśmy np. ćwiczyć, ale szybko zarzuciliśmy ten zwyczaj? Aktywność fizyczna poprawia nastrój, zwiększa wydzielanie endorfin i poprawia ogólne samopoczucie, dlatego warto wdrożyć ją jako element w walce ze stagnacją. Może nie być to łatwe, ale znowu - wszystko zależy od nastawienia. Jeśli dana osoba ma problemy z regularnym chodzeniem np. na basen, to może warto spotykać się z kimś w celu wspólnych ćwiczeń i wzajemnej motywacji? 

W odzyskaniu motywacji pomóc może także wizyta u coacha, który pomoże odpowiednio ustalić swoje cele i dążyć do ich realizacji. Taka wizyta może pomóc szczególnie wtedy, kiedy odczuwamy niezadowolenie z pracy i samorealizacji w powierzonych zadaniach. 

Jeśli nie widać zmian i postępów mimo prób samodzielnego przezwyciężenia marazmu, warto skonsultować się ze specjalistą. Pierwszym wyborem powinna być konsultacja z psychologiem, który może uznać, że stan Pacjenta utrudnia terapię i wymaga on farmakologicznej poprawy nastroju - wtedy kieruje Pacjenta do psychiatry. Tylko psychiatra może wypisywać recepty na leki. W przypadku, kiedy życie w stagnacji utrudnia codzienne funkcjonowanie, powoduje utratę apetytu, całkowitą niemożność do zmiany i podjęcia działania, należy poszukać pomocy. 

Źródła

• D. Burns, Radość życia, czyli jak zwyciężyć depresję, tłum. R. Filipowski, Zysk i S-ka, Poznań 2022,
• Marasmus: A type of malnutrition 
• M.N. Spoelstra, A. Mari, M. Mendel, E. Senga, P. van Rheenen, T.H. van Dijk, Kwashiorkor and marasmus are both associated with impaired glucose clearance related to pancreatic ß-cell dysfunction, Metabolism. 2012 Mar 2,
• WHO: Depressive disorder (depression) .