Padaczka

Padaczka (epilepsja) jest chorobą układu nerwowego i mózgu, która polega na występowaniu napadów padaczkowych. W większości przypadków nie udaje się ustalić przyczyn padaczki, a jeśli są one znane, to dzieli się je ze względu na wiek:

• u dzieci epilepsja jest spowodowana chorobami wrodzonymi (wady rozwojowe mózgu, choroby genetyczne), uszkodzeniami w trakcie porodu oraz chorobami zakaźnymi u ciężarnej (różyczką, toksoplazmozą);
• u osób dorosłych za padaczkę odpowiadają guzy, udary mózgu, zapalenia mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• u seniorów (po 65. roku życia) - udary mózgu i choroby zwyrodnieniowe (m.in. choroba Alzheimera).

Padaczka jest chorobą, w przebiegu której występują zsynchronizowane, ale niekontrolowane wyładowania w obrębie komórek nerwowych, co objawia się napadami drgawek. Mówiąc prościej, u osób chorych neurony wysyłają sygnały do mięśni w sposób chaotyczny, przez co występują napady drgawek. Przyczyny tej choroby mogą być różne, przy czym pacjentów z epilepsją diagnozuje i leczy neurolog.

Epilepsja może wystąpić w każdym wieku, zarówno u dzieci i młodych dorosłych, jak i seniorów. Padaczka występować może bez wyraźnej przyczyny, a także objawiać się napadami częściowymi. Rodzajów choroby może być wiele, w niektórych sytuacjach napady padaczkowe są pierwszym objawem rozwoju guza mózgu lub urazu w różnych obszarach mózgu. 

Padaczka alkoholowa pojawia się u osób nadużywających alkoholu w momencie, kiedy organizm zaczyna odczuwać brak etanolu - w okresie abstynencji. Objawy przypominają te występujące u cierpiących na padaczkę (następuje utrata świadomości, ciało pręży się, występują skurcze mięśni). 

Napady padaczkowe będą wyglądać inaczej w zależności od tego, co jest przyczyną choroby i z jakim jej rodzajem mamy do czynienia. Wspólną cechą będzie zawsze to, że napad będzie trwał krótko, maksymalnie do 3 minut. Jeśli napad trwa dłużej niż 3 minuty, to jest on objawem innej choroby. Jednocześnie należy pamiętać, że napad padaczkowy to nie to samo co stan lub zespół padaczkowy. Stan padaczkowy to wydłużony "atak" choroby - składa się on z ataków następujących jeden po drugim i może trwać nawet 10 lub więcej minut. Podczas stanu padaczkowego następuje utrata świadomości u chorego. 

Do objawów dodatkowych, które mogą pojawiać się podczas napadu padaczki, należ: skurcze i wiotkość mięśni, mimowolne oddanie moczu, pocenie się oraz przyspieszona akcja serca. Zaburzenia świadomości mogą, ale wcale nie muszą wystąpić - chory traci kontakt z otoczeniem tylko w niektórych rodzajach napadów. 

Może zdarzyć się pojedynczy napad padaczkowy - w tej sytuacji nie ma konieczności podejmowania leczenia.

Wyróżnia się dwa główne rodzaje ataków padaczkowych - uogólnione i ogniskowe. Napady uogólnione występują na skutek zaburzeń czynności elektrycznych w obu półkulach mózgu. Napady uogólnione również można podzielić na:

• napady toniczno-kloniczne najbardziej rozpowszechnione i najczęściej kojarzone z padaczką. Objawiają się one utratą świadomości, skurczem mięśni, często przygryzieniem języka i silnym drganiem całego ciała, wydzielaniem piany z ust oraz zasinieniem, 
• napady toniczne, czyli gwałtowne skurcze wielu grup mięśniowych,
• napady atoniczne polegające na utracie napięcia mięśniowego, czyli na wiotkości ciała,
• napady nieświadomości (objawiające się zgodnie z nazwą nagła utratą przytomności),
• napady miokloniczne, które objawiają się występowaniem parosekundowych zrywów różnych partii mięśni. 

Napady ogniskowe w przebiegu padaczki wynikają z nadmiernego wyładowywania neuronów w konkretnej części mózgu. Można je podzielić na napady proste (przejawiające się dysfunkcją ruchową, czuciową lub psychiczną z jednoczesnym zachowaniem świadomości) oraz napady złożone (objawy takie same, ale występuje utrata świadomości). Rodzaj padaczki zależy od objawów ataku. 

Niektóre sytuacje mogą powodować pojawienie się ataku padaczki - do okoliczności wywołujących napady zaliczamy przemęczenie organizmu, zbyt małą ilość snu, intensywny wysiłek fizyczny lub psychiczny, spożycie alkoholu, infekcje, przebywanie w pomieszczeniu o silnym oświetleniu lub o migających światłach. 

Osoby chore na padaczkę po pewnym czasie są w stanie zidentyfikować sytuacje nasilające chorobę. Bywa, że niektórzy pacjenci odczuwają przed napadem niepokój, dziwny zapach lub smak - nazywane jest to aurą. 

Padaczka jest jedną z najczęstszych chorób neurologicznych, przy diagnostykę rozpoczyna się w momencie, kiedy u danej osoby wystąpiły minimum dwa napady padaczkowe. Osoba z pierwszymi objawami padaczki powinna skonsultować się z lekarzem neurologiem, który zaleca wykonanie badania EEG, tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego, aby dokładnie obejrzeć struktury mózgu. 

EEG (badanie elektroencefalograficzne) polega na rejestracji czynności bioelektrycznej mózgu (zapis badania jest przedstawiony w postaci fal) i niektóre zmiany widoczne w badaniu mogą potwierdzić padaczkę, jednak brak zmian w zapisie nie pozwala całkowicie wykluczyć choroby. Wideo EEG może pomóc zarejestrować napad padaczkowy, towarzyszące mu objawy, co pomaga w określeniu napadu i lokalizacji ogniska padaczkowego. Zapis powyżej 24 godzin zwiększa możliwość rejestracji incydentu padaczkowego. 

Diagnozując padaczkę u dzieci wykonuje się te same badania, przy czym zawsze powinien o nich decydować neurolog. 

Padaczka to choroba o charakterze przewlekłym, czyli towarzysząca pacjentowi przez całe życie. Padaczkę leczy się farmakologicznie, przy czym przyjmowane leki przeciwpadaczkowe zapobiegają wystąpieniu ataków, ale nie leczą przyczyny choroby. W zależności od rozpoznania leczenie może obejmować różne środki farmaceutyczne - wybór leków jest uzależniony od rodzaju epilepsji i objawów napadów. Ponieważ padaczka jest chorobą układu nerwowego, to niezwykle ważne są regularne kontrole z częstością zaleconą przez neurologa. 

U osób z padaczką zaleca się także unikać sytuacji sprzyjających wystąpieniu napadów, czyli: picia alkoholu, pomieszczeń z intensywnym oświetleniem lub migającymi światłami oraz nadmiernego przemęczenia i braku snu. U wielu pacjentów epilepsję udaje się opanować i leczenie farmakologiczne pozwala na całkowite zaprzestanie występowania napadów padaczki. 

Padaczka jest przewlekłą chorobą, dlatego dla pacjenta niezwykle ważne jest, aby napady były odpowiednio kontrolowane. W sytuacji, kiedy środki farmaceutyczne nie przynoszą efektów można mówić o padaczce lekoopornej. Występuje ona średnio u 30-40 proc. chorych. Kiedy leki nie dają efektów, wybierane są leczenie operacyjne, stymulację nerwu błędnego oraz dietę ketogeniczną.

Dieta ketogeniczna jest dietą specyficzną, wysokotłuszczową i ubogą w węglowodany, w wyniku czego wydzielane są ciała ketonowe, mające działanie ograniczające ataki padaczki. W trakcie stosowania diety ketogenicznej należy być pod obserwacją lekarza, wykonywać badania krwi pod kątem niedoborów witamin i minerałów oraz wprowadzić ewentualną suplementację. Prawidłowo prowadzona dieta może znacząco ograniczyć ataki padaczki w przypadku epilepsji lekoopornej. 

Nie można zatrzymać ataku, który już się rozpoczął, ale należy:

• zachować spokój i nie panikować,
• nie ruszać chorego, chyba, że jego pozycja zagraża życiu lub zdrowiu,
• usunąć z zasięgu chorego wszystko, co może spowodować obrażenia,
• poluzować kołnierz lub rozwiązać krawat, zdjąć szalik - ułatwi to oddychanie,
• po zakończeniu napadu włożyć pod głowę chorego poduszkę lub złożoną odzież i delikatnie przewróć go na bok (aby oczyścić drogi oddechowe i przyspieszyć przepływ śliny).

• Jeśli atak trwa więcej niż 5 minut.
• Ataki pojawiają się po sobie.
• Chory ma gorączkę lub jest wyczerpany.
• Atak padaczki ma kobieta w ciąży.
• Chory cierpi na cukrzycę. 
• Doszło do uszkodzenia ciała lub innych obrażeń.
• Jest to pierwszy atak w życiu chorego.

Źródła

• Atak padaczki - udziel pomocy, strona rządowa gov.pl;
• Bosak M.: Padaczka. Medycyna Praktyczna dla Pacjentów 2017;
• Wolf S.M., McGoldrick P.E.: Seizure patterns in childhood. Pediatric Annals 2015; 44 (2): 24–29;
• Jędrzejczak J. Diagnostyka lokalizacyjna ogniska padaczkowego [w:] Via medica [dostęp 25.10.2023];
• Jędrzejczak J., Zwoliński P. Padaczka. W: Kozubski W. Liberski P. (red.). Choroby układu nerwowego. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
  2004; 442–466.