Dorośli: oznaki i wyzwania dorosłości

W myśli ujęcia biologicznego dorosłość oznacza osiągnięcie dojrzałości fizycznej, czyli, krótko mówiąc, momentu, kiedy dochodzi do możliwości reprodukcji. Oczywiście w kontekście psychologicznym, a także prawnym, zdolność do rozrodu nie oznacza dorosłości – w ujęciu prawnym tę osiąga się w pewnym wieku. W Polsce, podobnie jak w większości krajów, jest to 18. rok życia. Z kolei sam wiek też nie przekłada się automatycznie na natychmiastowe usamodzielnienie się i przejęcie pełnej odpowiedzialności za siebie.

W większości krajów za odpowiedni wiek do osiągnięcia dorosłości uważa się 18. rok życia. Wyjątkami są:

• Samoa Amerykańska i Uzbekistan, gdzie pełnoletność osiąga się w wieku 14 lat;
• Iran – 15 lat;
• Malta i Szkocja – tam za dorosłe uważa się osoby w wieku 16 lat;
• Indonezja - 17 lat;
• Korea Południowa, większość terytorium Kanady - 19 lat;
• Japonia – 20 lat;
• Arabia Saudyjska i Portoryko - 21 lat.

Warto także wspomnieć, że w USA w dwóch stanach (Alabama i Nebraska) pełnoletność osiągana jest w wieku 19 lat, przy czym alkohol można kupować i spożywać na terenie całych Stanów Zjednoczonych dopiero po osiągnięciu wieku 21 lat.

Dorosłość, jako pojęcie samo w sobie, mylnie bywa utożsamiana z dojrzałością. Jednak na dojrzałość emocjonalną wpływa przede wszystkim wiek – wraz z upływem czasu człowiek uczy się reagować mniej emocjonalnie (tj. wybuchowo) i kierować się w życiu przede wszystkim rozsądkiem, podejmować decyzje na spokojnie, bez wpływu emocji.

Kategoria dorosłości jest silnie zabarwiona kryteriami kulturowymi i społecznymi, w jakich przyszło żyć osobom wchodzącym w dorosłość. Ponieważ dynamika zmian w dzisiejszych czasach jest szybka, a dominującą jej cechą jest niepewność, osoby wkraczające w dorosłość borykają się z wieloma problemami, także stresem i niepewnością, czy podejmowane decyzje są słuszne. Często pojawiają się wątpliwości, które są zupełnie normalnym uczuciem. Problemem stają się w momencie, w którym powstrzymują jednostkę od podejmowania działań.

Żyjemy w świecie ponowoczenym, w którym zanika wspólnotowość, a na pierwszy plan wysuwa się indywidualizm. Młodzi ludzie mają często problemy z ustaleniem własnej tożsamości, nie mają oparcia w grupie, a dodatkowo świat cały czas „pędzi”. Ponowoczesność cechują prymat jakości życia, pęd ku przyjemnościom, przez co pewne wartości schodzą na dalsze miejsca. Osoby, które weszły w dorosłość, często są niezadowolone z jakości życia, dążą do zmiany, mają przy tym problemy w nawiązywaniu trwałych relacji i podejmowaniu decyzji. Nierzadko także obarczone są bagażem doświadczeń z dzieciństwa. W efekcie mogą pojawić się różne zaburzenia psychiczne.

W miarę upływu czasu problemy mogą narastać, co pogłębia niezadowolenie z życia, brak lub nieumiejętność czerpania radości z przeżywanych doświadczeń. Dorośli mierzą się także z presją społeczną, trudnościami w kontaktach, kryzysami w związkach, zaburzeniami seksualnymi, zaburzeniami odżywiania, a także stresem i uzależnieniami. W miarę upływu czasu mogą pojawić się także sytuacje kryzysowe, takie jak choroba i śmierć kogoś bliskiego.

Do problemów dorosłych zaliczają się także zaburzenia snu, zaburzenia nerwicowe i lękowe, zaburzenia nastroju, zaniżona samoocena, depresja, pracoholizm, ale i wypalenie zawodowe, zaburzenia osobowości, różnego rodzaju natręctwa, napady paniki, a także kryzys w związku lub różnego rodzaju problemy wynikające z założenia własnej rodziny (np. problemy wychowawcze z dorastającymi dziećmi).

Dojrzałość oznacza świadome i konsekwentne dążenie do autonomii, sukcesu i szczęścia. Za osoby dojrzałe uważa się jednostki niezależne ekonomicznie, emocjonalnie i społecznie. Chociaż czas wczesnej dorosłości jest trudny, burzliwy, często związany z podejmowaniem trudnych decyzji, to zawsze jest to okres rozwoju i dążenia do celu. To czas, kiedy budujemy sobie miejsce na ziemi, realizujemy wizję życia, a także ponosimy konsekwencje własnych wyborów.

Różnice między płciami wynikają z anatomii, różnic w budowie mózgu oraz działania hormonów – inne hormony dominują u mężczyzn, a inne u kobiet. Uważa się, że dziewczęta szybciej „dorastają” niż chłopcy. W dużej mierze wynika to z wychowania i uwarunkowań społecznych. W obecnych czasach kształtowanie tożsamości i podejmowanie różnych ról społecznych zależy głównie od samej jednostki. Dorosłość w sensie prawnym osiąga się w tym samym wieku bez względu na płeć, a wiele zależy też od doświadczeń życiowych i charakteru każdego z nas.

Jednak przyjmuje się, że dojrzałość w sensie biologicznym, jak również społecznym, szybciej zdobywają wcześniej kobiety. Według polskiego prawa dopuszcza się w wyjątkowych sytuacjach (i po udzieleniu zgody przez sąd opiekuńczy) możliwość zawarcia małżeństwa już przez kobietę w wieku 16 lat, a więc nawet przed osiągnięciem pełnoletności, podczas kiedy dla mężczyzny nie jest to możliwe przed osiągnięciem osiemnastego roku życia.

Ważnym kryterium dorosłości, podkreślanym zwłaszcza przez socjologów, jest realizowanie ról społecznych charakterystycznych dla człowieka dorosłego. Jakie to role? Jedną z klasycznych koncepcji poświęconych kryteriom dorosłości stworzył Robert Havighurst (1948). Podał on zadania rozwojowe, które powinien realizować człowiek dorosły – tak mężczyzna, jak i kobieta. Według niego za osobę dorosłą uznaje się osobę, która:

• realizuje się na polu zawodowym;
• tworzy bliski związek intymny;
• ma dzieci;
• prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe;
• bierze odpowiedzialność za własne decyzje.

 Robert Havighurst podkreślił on także, że między 18./20. a 30./34. rokiem życia osoba dorosła realizuje pewne zadania rozwojowe, do których należą:

• wybór partnera życiowego;
• uczenie się życia z partnerem;
• start w rolach rodzinnych;
• zarządzanie domem;
• start w karierze zawodowej;
• wzięcie za siebie odpowiedzialności;
• znalezienie odpowiedniej grupy towarzyskiej.

Jednak należy pamiętać, że tego typu zadania rozwojowe mają różny priorytet dla poszczególnych ludzi. Dorosłych mężczyzn i kobiety cechuje także niezależność emocjonalna i finansowa.

Każdy człowiek na etapie realizowania swoich celów może napotkać różne trudności i problemy, dlatego warto szukać pomocy psychologicznej, jeśli sytuacja tego wymaga.

Człowiek dorosły powinien wykazywać pewne cechy. Należą do nich:

• samokontrola;
• niezależność;
• odpowiedzialność;
• samodzielność.

Ważna jest także zdolność do obiektywnej oceny sytuacji oraz uczestniczenia w relacjach społecznych. Nie zawsze cechy te idą w parze z osiągnięciem pełnoletności w świetle prawa.

Sytuacji kryzysowych może być wiele, wszystko zależy od sytuacji oraz indywidualnej reakcji Pacjenta. Zdecydowanie jednak warto dbać o swoje zdrowie psychiczne na każdym etapie życia. Problemy w początkowej fazie dorosłości (w myśl koncepcji psychologii rozwoju młodzi dorośli to ludzie między 19/20. a 35. rokiem życia) będą zupełnie inne niż w późniejszej fazie życia.

Do odpowiedniego specjalisty należy zgłosić się zwłaszcza kiedy:

• doświadczasz przewlekłego smutku, niechęci do życia, unikasz kontaktów społecznych, zamykasz się w sobie, to, co do tej pory sprawiało radość, już jej nie sprawia;
• pojawiają się problemy związane z podejmowaniem decyzji, chcesz zmienić coś w swoim życiu, ale nie wiesz, jak do tego podejść, zaczynasz coś, a potem brakuje Ci motywacji do zakończenia działania;
• nie umiesz poradzić sobie z lękiem, masz napady paniki, źle reagujesz na stres, nie potrafisz rozładować napięcia;
• cierpisz na zaburzenia odżywiania, kompulsywne objadanie się;
• pojawiają się problemy ze snem;
• nie umiesz poradzić sobie z trudną sytuacją (np. utratą pracy, chorobą bliskiej osoby, nie odpowiada Ci status społeczny);
• masz poważne problemy wychowawcze;
• cierpisz na uzależnienia;
• pojawiają się problemy w codziennym funkcjonowaniu, brak energii, niechęć do wykonywania czynności;
• cierpisz na fobie;
• pojawiają się zaburzenia seksualne;
• chcesz porozmawiać z kimś, kto nie będzie oceniał ani dawał „złotych rad”, a po prostu wysłucha Cię i zrozumie.

W placówkach MindHealth – Centrum Zdrowia Psychicznego pracują wykwalifikowani psychologowie, psychoterapeuci i psychiatrzy, którzy pomogą w każdym problemie. W pierwszej kolejności pomocy należy szukać u psychologa lub psychiatry, który w razie potrzeby może zaproponować psychoterapię lub leczenie farmakologiczne.

Bibliografia:

• K. Piotrowski, Tożsamość osobista w okresie wkraczania w dorosłość, Wielichowo 2013;
• J. Suchodolska, Poczucie jakości życia młodych dorosłych na przykładzie studenckiej społeczności akademickiej, Toruń 2017;
• E. Wysocka, Wschodząca dorosłość a prospołeczność (działanie społeczne) – teoretyczne i empiryczne wyznaczniki postaw życiowych młodego pokolenia, „Przegląd Pedagogiczny” 2018, nr 2, s. 151-169.