Nerwica – objawy, leczenie; rodzaje nerwicy

Nerwica jest poważnym zaburzeniem zdrowia psychicznego, współcześnie jednym z najczęściej spotykanych. Do jej powstania przyczynia się charakterystyczny, wszechobecny pęd oraz związany z tym stres. Nerwica może wynikać z nieumiejętności radzenia sobie z sytuacjami, które stawia przed nami codzienne życie. Najczęściej diagnozuje się ją u osób w wieku 25-45 lat, dlatego przypuszcza się, że powszechną przyczyną są wyzwania związane z wejściem w samodzielne, dorosłe życie, które okazują się być wymagające emocjonalnie i generują konflikty wewnętrzne oraz stres.

Nerwica może przybierać różne formy, a przejawiać się poprzez zaburzenia lękowe oraz fobie (i często występujące z nimi ataki paniki), zaburzenia obsesyjno-kompulsywne oraz objawy somatyczne.

Objawy nerwicowe diagnozuje się nie tylko u Pacjentów dorosłych, ale również u dzieci, a bywa też tak, że nerwica pojawiająca się w dorosłym życiu wynika z problemów wczesnego lub późniejszego dzieciństwa. Dzieci z rodzin alkoholowych lub mające przeszłość naznaczoną przemocą fizyczną, psychiczną, w dorosłym życiu zmagają się z demonami przeszłości, a jednym z nich często jest właśnie nerwica.

W przypadku stwierdzenia objawów choroby u dzieci jak najszybciej należy umówić się z pociechą na konsultacje u psychologa dziecięcego. Silna nerwica powoduje problemy z funkcjonowaniem dziecka w szkole i jest przeszkodą do prawidłowego rozwoju, dlatego nie należy zwlekać z podjęciem leczenia.

U źródła nerwicy leży strach i lęk. Strach pełni w naszym życiu bardzo ważną rolę, z pewnością pozwolił nam ewoluować i przeżyć. Uczucie to pozwala uruchomić odruchy bezwarunkowe, jak np. napięcie mięśni (które stają się gotowe do walki i ucieczki), ale także wydzielaniu kortyzolu, adrenaliny i noradrenaliny. Dzięki temu jesteśmy w stanie uciekać bądź stanąć we własnej lub czyjejś obronie, nierzadko ku własnemu zaskoczeniu.
Opisany rodzaj strachu, to ten czysto biologiczny, niezbędny do przetrwania. Czasami jednak potrafi on przybrać formę, która powoduje wiele problemów i staje się przysłowiową kulą u nogi. Zdarza się, że strach jest nieuświadomiony, a osoba będąca ofiarą fobii lub lęków podporządkowuje im całe swoje życie.

Lęk jest z kolei odczuwany, kiedy nie istnieje lub mało prawdopodobne jest realne zagrożenie i to właśnie nieuświadomiony, długo odczuwany lęk, może przerodzić się w nerwicę.

Najczęściej występującymi objawami psychicznymi zaburzeń nerwicowych są:

• niepokój;
• natrętne myśli;
• uczucie napięcia utrudniające codzienne funkcjonowanie;
• zaburzenia snu;
• zaburzenia koncentracji;
• nadpobudliwość;
• nadmierne skupienie się na sobie / zamartwianie się;
• poczucie bezradności / niedostatecznej wydolności;
• przewlekłe zmęczenie.

Do typowych objawów nerwicy dotykających ciała zaliczyć możemy:

• bóle i zawroty głowy,
• bóle brzucha, nudności;
• ucisk, kłucie w klatce piersiowej,
• przyspieszone bicie serca,
• nadmierną potliwość,
• suchość w ustach,
• częste oddawanie moczu/stolca,
• drżenie kończyn,
• nadmierne odczucie zimna lub gorąca itp.

W przypadku ataku paniki wszystkie powyższe objawy — albo tylko kilka z nich — mogą pojawić się jednocześnie, Pacjent odczuwa silny niepokój i może mieć wrażenie, że za chwilę zemdleje. Charakterystyczna też jest chwilowa „ciemność w oczach”. Po kilku/kilkunastu minutach sytuacja wraca do normy.

Nasilenie objawów wymaga zastosowania farmakoterapii, aby Pacjent mógł zacząć w pełni funkcjonować w społeczeństwie i wrócić ze spokojem do codziennych obowiązków. Przyjmowanie leków pełni tutaj funkcję pomocniczą.

Kiedy odczuwamy objawy budzące nasz niepokój m.in.: nieregularną pracę serca, drżenie rąk, inne dolegliwości pochodzenia somatycznego, a nie widzimy jasnej przyczyny takiego stanu rzeczy, na ogół udajemy się do lekarza, gdyż jesteśmy przekonani, że dzieje się z nami coś złego. Lekarz w takim przypadku zleca szereg badań kontrolnych, a jeśli ich wyniki nie wskazują na stan chorobowy i nie budzą jego wątpliwości, może on zacząć zadawać pytania o okoliczności, w których doświadczamy nieprzyjemnych objawów, dopytywać o szczególne wydarzenia w życiu, które mogły wiązać się z nadmiernym stresem, a docelowo być może zaproponuje nam udanie się do psychologa lub psychiatry. Wizyta u specjalisty może przynieść ogromną ulgę w codziennym cierpieniu, a uświadomienie sobie dotychczas nieuświadomionej nerwicy bywa przełomem w poradzeniu sobie z tymi nieprzyjemnymi objawami.

Wyróżniamy kilka rodzajów nerwicy. Poniżej opisaliśmy te, które występują i są diagnozowane najczęściej.

Osoba dotknięta tym rodzajem nerwicy odczuwa lęk, niepokój wynikający z obaw o własne zdrowie, życie, czy przewidywaniem kataklizmu. Bywa, że lęk czy niepokój pojawiają się nagle, a Pacjent ma trudność ze zdefiniowaniem, z czego mogą one wynikać i z czym konkretnie są związane. Wówczas należy dociekać przyczyny tego nieuświadomionego lęku.

Uczuciom niepokoju mogą towarzyszyć także objawy somatyczne takie jak: pocenie się, drżenie rąk, ataki paniki, biegunka, częste oddawanie moczu.

W przypadku nerwicy natręctw mamy do czynienia z zachowaniami i/lub myślami obsesyjno-kompulsyjnymi. Charakterystyczną ich cechą jest uporczywość i przymus powtarzania. Osoba dotknięta takim rodzajem nerwicy ma potrzebę wykonywania i powtarzania stale czynności, która przynosi pozorną ulgę, jak np. ciągłe mycie rąk czy sprzątanie. Mogą być to także uporczywe myśli, które zmuszają do powtarzania konkretnych zdań, wyrazów albo liczenia w myślach. Najczęściej występujące zaburzenia w tym rodzaju nerwicy dotyczą życia religijnego, higieny, seksualności lub zdrowia.

Temu rodzajowi nerwicy najczęściej towarzyszy lęk przed śmiercią spowodowany dolegliwościami ze strony układu sercowo-naczyniowego, jak kołatanie serca, kłucie w klatce piersiowej, duszności, pocenie się i uderzenia gorąca, podwyższone ciśnienie i drżenie kończyn. Do takich objawów przyczynić może się także długotrwały lęk o zupełnie niejasnym podłożu. Pacjent dotknięty tym zaburzeniem najczęściej zgłasza się do kardiologa, ponieważ obawia się, że wystąpi u niego zawał serca.

Przyczyną nerwicy wegetatywnej jest długotrwały stres i napięcie, które prowadzą do rozstroju nerwowego i w rezultacie zaburzenia funkcjonowania konkretnych narządów. Najczęściej dolegliwości odczuwane są w układzie trawiennym oraz sercowo-naczyniowym. Mogą powodować owrzodzenie żołądka, problemy trawienne, nadciśnienie tętnicze i przyspieszone bicie serca.

Objawy somatyczne często powodują dodatkowy niepokój Pacjenta, dlatego ważna jest szybka pomoc i udanie się do specjalisty, który w krótkim czasie zdiagnozuje dolegliwości nerwicowe i rozpocznie proces leczenia.

Warto zwrócić uwagę, że część z nich nie jest już oficjalnie używana do opisywania stanu Pacjenta.

• Nerwica depresyjna

Uporczywy pogorszony nastrój i smutek współistniejący z lękami. Objawy depresyjne u osoby z nerwicą depresyjną nie są aż tak intensywne jak w przypadku klasycznej depresji, jednak charakterystyczne jest to, że przeplatają się one z epizodami lęku.

• Nerwica lękowa

Nerwica lękowa to przede wszystkim towarzyszące Pacjentowi w codziennym życiu lęki bez uzasadnionego powodu; są to także napady paniki oraz powtarzające się, natrętne myśli.

• Nerwica neurasteniczna

Pacjenci skarżą się na nadmierne zmęczenie i wyczerpanie pojawiające się nawet po zwykłych, z pozoru mało wymagających czynnościach. Pojawiają się także problemy ze skupieniem uwagi i drażliwość.

• Nerwica histeryczna

Jej objawami są ataki histerii z objawami somatycznymi, takimi jak m.in. uczucie porażenia, drgawki, ból i zawroty głowy. Co ważne, obecnie określenie nerwica histeryczna jest jedynie terminem historycznym. Nie figuruje we współczesnym wykazie zaburzeń.

• Nerwica żołądka

Podobnie jak w przypadku nerwicy serca,  mamy tu do czynienia ze spowodowanymi przez psychikę symptomy fizyczne odczuwane przez Pacjenta. Są to objawy ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, nudności i wymioty, biegunka etc.

Najskuteczniejszą i najczęściej podejmowaną metodą leczenia nerwic jest psychoterapia, między innymi w nurcie poznawczo-behawioralnym, czyli takim, który stosunkowo szybko pozwala dotrzeć do przyczyny powstania dolegliwości i pomóc Pacjentowi odzyskać równowagę.

W sytuacji, gdy zaburzenia w  znacznym stopniu utrudniają Pacjentowi normalne funkcjonowanie, proponuje się zastosowanie dodatkowo leków przeciwlękowych i lub przeciwdepresyjnych, które wspomogą psychoterapię.

Czas trwania leczenia nerwicy zależy od jej rodzaju i stopnia zaawansowania, jednak należy liczyć się z tym, że będzie to co najmniej kilka miesięcy. W zaawansowanych przypadkach może to być nawet kilka lat. Nie zawsze możliwe jest całkowite wyleczenie zaburzenia, jednak u większości Pacjentów udaje się doprowadzić do znaczącego wyciszenia objawów. Nieleczone zaburzenia nerwicowe mogą prowadzić do pogorszenia się sytuacji i pojawienia się innych chorób, dlatego z podjęciem terapii nie należy zwlekać.