Lęk separacyjny objawia się jako nadmierne przywiązanie dziecka do obojga lub jednego z rodziców, zwykle do matki. Przypadłość powoduje wiele problemów związanych z organizacją życia codziennego. Ponadto, nieleczona, może doprowadzić do rozwoju innych zaburzeń w przyszłości.
Z poniższego tekstu dowiesz się, jak wygląda pomoc w przypadku tego zaburzenia. Czy lęk separacyjny występuje także u dorosłych?
Spis treści
Lęk separacyjny stanowi jedno z trzech najczęściej spotykanych zaburzeń lękowych u dzieci. Do innych należą zespół uogólnionego lęku i zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.
Lęk separacyjny psychologia tłumaczy jako lęk przed separacją w dzieciństwie (F93.0). W klasyfikacji ICD-10 należy do grupy zaburzeń emocjonalnych rozpoczynających się zazwyczaj w dzieciństwie (F93). Cechą tych zaburzeń jest intensyfikacja zachowań, które są typowe dla okresu rozwojowego, lecz o mniejszym nasileniu.
Rzeczywiście przywiązanie do rodziców w okresie wczesnego dzieciństwa jest normalne. O zaburzeniu separacyjnym mówimy wówczas, gdy strach przed separacją wywołuje lęk w okresie wczesnego dzieciństwa. Natężenie tego lęku jest znacznie wyższe niż w przypadku typowego zachowania i dłużej się utrzymuje, powodując trudności w funkcjonowaniu społecznym. Choć zwykle o przypadłości wspomina się w kontekście dzieci, lęk separacyjny można także zdiagnozować u dorosłych, kierując się w szczególności klasyfikacją DSM.
Przede wszystkim lęk separacyjny objawia się jako zachowania protestacyjne. Pacjent stanowczo sprzeciwia się oddzieleniu od osoby, do której jest przywiązany. Sugerując się kryteriami DSM-V, można wyróżnić takie objawy lęku separacyjnego jak:
Lęk separacyjny jest charakterystyczny w szczególności dla niemowląt. Dzieci pomiędzy 6. a 8. miesiącem życia wyjątkowo silnie przywiązują się do swoich opiekunów. Między 4. a 7. miesiącem życia niemowlęta zaczynają postrzegać osoby i przedmioty w sposób rzeczywisty. Rozumieją, że nawet jeśli w danym momencie nie widzą mamy, ona istnieje, lecz jest poza zasięgiem wzroku. Brak zrozumienia pojęcia czasu i oczekiwanie na powrót rodzica mogą wywoływać w dziecku lęk separacyjny. Kiedy występuje?
Najsilniej jest dostrzegalny w 9. miesiącu życia. Objawy lęku intensyfikują się, gdy dziecko jest głodne, śpiące lub po prostu nie najlepiej się czuje. Maluch chce być blisko rodziców, najchętniej na rękach. Towarzystwo obcych osób powoduje w nim strach i często płacz. Po pewnym czasie ta silna więź stopniowo zaczyna słabnąć. Lęk separacyjny ma miejsce, gdy zbliżone zachowania wciąż utrzymują się u kilkulatka, gdy nie chce przebywać poza domem bez rodzica i ciągle się o niego martwi.
Lęk separacyjny u dorosłych jest znacznie rzadziej przywoływany niż w kontekście dzieci. Klasyfikacja DSM-5 uznaje zaburzenia separacyjne za przypadłość, która może występować nie tylko w dzieciństwie i czasie dorastania, lecz w całym okresie życia.
U osób dorosłych obiektem przywiązania może być współmałżonek, partner, dzieci lub rodzice. Zagraniczne źródła określają przypadłość u dorosłych jako ASAD - zaburzenie lękowe separacyjne u dorosłych. Zwykle współwystępuje z innymi zaburzeniami, takimi jak:
Występowanie zaburzeń separacyjnych u dorosłych waha się od 4,8% do 6,6%. Ponad 1/3 przypadków zaburzenia w dzieciństwie może utrzymać się w wieku dorosłym. Zdarza się, że zaburzenie rozwija się również w wieku późniejszym. Jednak objawy lęku separacyjnego w wieku dorosłym są rzadsze niż w przypadku dzieci i nastolatków. Wielu dorosłych nie przenosi zaburzenia z dzieciństwa i pierwsze objawy zgłasza dopiero w okresie dorosłości. Co ciekawe, lęk separacyjny bardzo rzadko obserwuje się u osób powyżej 60 roku życia.
Lęk separacyjny u dorosłych rzadziej objawia się nudnościami czy bólem brzucha. Częściej jednak niż u dzieci objawy mają charakter poznawczo-emocjonalny. Lęk separacyjny w dorosłym życiu może objawiać się:
Lęk separacyjny w dorosłym życiu leczy się farmakologicznie i za pomocą terapii. Zastosowanie ma w szczególności psychoterapia poznawczo-behawioralna, ale nie ogólna ukierunkowana na szeroko pojęte zaburzenia lękowe, lecz użyta konkretnie w zaburzeniach separacyjnych. Skuteczne w leczeniu lęku separacyjnego są terapie koncentrujące się na emocjach dotyczących rodziny i jednostki. Środki farmakologiczne, jakie mają zastosowanie w leczeniu, obejmują leki z grupy SSRI, fluoksetyne, vilazodon.
Dziecko odseparowane od rodziców nie czuje się bezpiecznie. Co ważne, lęk separacyjny najczęściej dotyczy matki. Odseparowane dziecko może nawet doświadczać objawów fizycznych, takich jak bóle brzucha czy wymioty. Lęk separacyjny u dzieci w wieku przedszkolnym ogranicza możliwości dziecka w poznawaniu świata. Natomiast lęk separacyjny u dzieci w wieku szkolnym odbiera im autonomię i może powodować problemy w nauce lub relacjach z rówieśnikami. Kiedy mija lęk separacyjny? U niemowląt jest naturalnym etapem rozwoju. W najwcześniejszych przypadkach może się pojawiać w okolicach 5. miesiąca życia, czasem trwa do 11. miesiąca życia. Mija jednak z wiekiem, w okolicach 2. roku życia.
Lęk separacyjny utrudnia rozwój dziecka, ograniczając jego możliwości kształcenia, zawierania innych relacji i odbierając samodzielność. Rozwija się pod wpływem czynników genetycznych i środowiskowych. Może zwiastować wystąpienie w przyszłości agorafobii, czy zaburzenia panicznego. Lęk separacyjny w dzieciństwie ma wpływ na przyszłe życie dorosłe. Osoby, które przeszły przez zaburzenie osiągają gorsze wykształcenie od rówieśników i mają problem z przystosowaniem społecznym.
Jeśli Twoje dziecko ma objawy lęku separacyjnego, zapraszamy do Centrum Zdrowia Psychicznego MindHealth, gdzie otrzyma profesjonalną opiekę.
Lęk separacyjny u dziecka może rozwinąć się na skutek wielu czynników. Znaczenie mają przede wszystkim aspekty biologiczne i wychowawcze.
Negatywne wydarzenia życiowe zarówno w domu, jak i w szkole mogą ujawnić lęk separacyjny u dziecka. Objawy często, bo aż w 80% dotyczą niechęci uczęszczania do szkoły. Czynnikami aktywującymi są problemy w rodzinie, choroba, przeprowadzka, czy zmiana szkoły.
Terapia stanowi podstawę w wyjściu z zaburzenia. Jednak wiele zależy od powodów jego wystąpienia. Jeśli to czynniki środowiskowe związane z dysfunkcją rodziny powodują zaburzenie, wówczas sama poprawa sytuacji w domu może zredukować lęk separacyjny u dzieci. Terapia obejmuje działanie na wielu płaszczyznach. Współpracy wymaga się także od szkoły i rodziców. Jeśli wskazane jest włączenie środków farmakologicznych, konieczna jest także wizyta u psychiatry. Do leczenia dzieci z lękiem separacyjnym w szczególności wykorzystuje się terapię poznawczo-behawioralną i terapię rodzinną. Kluczowe w leczeniu jest zaangażowanie rodziców.
Terapeuta przekazuje im wiedzę na temat wychowania dziecka w poczuciu niezależności i wzmacniania jego pewności siebie. Jeśli rodzice są nadopiekuńczy, terapeuta stara się obniżyć ich niepokój względem dziecka. W czasie terapii rodzinnej specjalista jest w stanie wykryć nieprawidłowości, jakie zachodzą między jej członkami. Dzięki temu może opracować skuteczny plan leczenia. U dzieci, które są odporne na leczenie terapeutyczne, stosuje się leki przeciwlękowe oraz takie, które obniżają napięcie emocjonalne.
Pod kątem lęku separacyjnego warto dziecko obserwować już w pierwszych miesiącach życia. Wówczas jego rozwój jest dynamiczny, przez co trudno zaobserwować nieprawidłowości rozwojowe. Badania wskazują, że osoby z lękiem separacyjnym są zagrożone wystąpieniem w przyszłości zaburzeń panicznych i depresji. Im wcześniej uda się podjąć leczenie, tym większe szanse na ograniczenie objawów i wpływu lęku separacyjnego na przyszłe życie Pacjenta.
Źródła: