Perfekcjonizm

Perfekcjonizm zdaje się czasem cechą pożądaną, oznaką wytrwałości i pracowitości. Jednak dla perfekcjonistów często bywa przekleństwem. Nadmierny perfekcjonizm może co prawda przynosić korzyści w jednym obszarze życia, ale jednocześnie być wadą w innym. Sprawdź, jak objawia się perfekcjonizm i w jaki sposób można z nim walczyć. Dlaczego bywa niebezpieczny?

Tendencje perfekcjonistyczne ujawniają się najczęściej w kilku obszarach, co jest zrozumiałe, biorąc pod uwagę silną potrzebę kontroli u perfekcjonistów. Są to:

Wygląd fizyczny. Perfekcjonista przywiązuje szczególną uwagę do własnego wyglądu, poświęca dużo czasu na przygotowanie się do wyjścia, skupia się na detalach, doborze idealnie pasujących do siebie części garderoby.

Relacje z ludźmi i życie rodzinne. Perfekcjonista przejawia duże wymagania i krytycyzm wobec siebie, znajomych oraz członków rodziny. Często oczekuje od nich określonych zachowań w danej sytuacji. Jest krytyczny. Obawia się, że jeśli ktoś odkryje jego wady, to zostanie odrzucony.

Praca. Perfekcjonista uzależnia swoją samoocenę od własnych osiągnięć. Pnie się po szczeblach kariery, dbając o jak najlepsze wyniki. Jednak nie idzie to w parze z jego satysfakcją.

Czas wolny. Perfekcjonista nie lubi poświęcać zbyt dużo czasu na odpoczynek, a w chwilach oddawania się relaksowi miewa poczucie winy.

Dbanie o porządek. Perfekcjonista przywiązuje ogromną wagę do estetyki i porządku. Lubi, gdy rzeczy wokół są poukładane, leżą w odpowiednim miejscu. Nie toleruje bałaganu wokół siebie.

Organizowanie i planowanie. Perfekcjonista dba o to, by mieć zaplanowany każdy dzień. Wykonanie każdego z obowiązków ma dla niego często ten sam priorytetowy status. Uważa, że tylko, gdy wypełni wszystkie zaplanowane działania, będzie mógł znaleźć chwilę dla siebie. W rezultacie rzadko ją znajduje.

Perfekcjoniści na ogół postrzegani są jako osoby zdyscyplinowane, poukładane i sumienne. Starają się odgrywać swoje role zawodowe i życiowe najlepiej, jak tylko potrafią. Można by więc zapytać, co jest złego w dążeniu do doskonałości i rzetelnym wykonywaniu swoich obowiązków? Otóż perfekcjonizmu nie należy mylić z aspiracjami do osiągnięcia ideału. W przypadku perfekcjonizmu człowiek stawia sobie wymagania, które nie zawsze są możliwe do spełnienia. Poprzeczka, którą pragnie przeskoczyć perfekcjonista, wydaje się nigdy nie być dla niego zbyt wysoka, a wykonane zadanie w pełni zadowalające.

Być najlepszym – to cel działań perfekcjonisty. Ciężko pracuje, przywiązuje nadmierną uwagę do detali, a w przypadku niepowodzeń silnie koncentruje się na swoich upadkach. Każdy zdaje sobie sprawę z tego, że popełnianie błędów jest nieuniknione, a działania, które wykonujemy, nie zawsze mogą być tak dobre, jak byśmy tego chcieli.

Perfekcjonista natomiast ma skłonność myśleć, że popełnianie błędów jest dla niego niedopuszczalne. Wynika to z faktu, że nie traktuje błędów jako chwilowych potknięć, tylko uważa je za synonim przegranej i dowód na własną niedoskonałość, wręcz ułomność. Każda potyczka godzi bowiem w poczucie własnej wartości perfekcjonisty.

Perfekcjonizm nie jest chorobą, ale bywa źródłem osobistego cierpienia, wielu problemów emocjonalnych i zdrowotnych. Jest przyczyną obniżenia samooceny i efektywności działań, negatywnie wpływa na kontakty z innymi ludźmi. Duża potrzeba kontroli, zbyt wygórowane standardy oraz nieelastyczne podejście do sukcesów i niepowodzeń sprawiają, że życie perfekcjonisty wypełnia lęk i ciągłe poczucie bycia niewystarczająco dobrym.

Perfekcjonizm opiera się na przekonaniu: „Jeśli nie jestem doskonały, to jestem do niczego”. Tym, co napędza perfekcjonistę, jest lęk. Porażki i błędy wydają mu się równoznaczne z odrzuceniem. Żywi on przekonanie, że inni ludzie zaakceptują go tylko wtedy, gdy będzie osobą nieskazitelną i nieomylną. Jest bardzo wrażliwy na krytykę i skoncentrowany na szukaniu aprobaty u innych ludzi. Jego samoocena jest więc ściśle uzależniona od uznania współpracowników, przyjaciół i rodziny. Często tak bardzo polega na opinii innych, o tym, co pomyślą i co powiedzą, że zapomina, co jest dla niego ważne. Tłumi emocje i poglądy w obawie, że otoczenie nie zaakceptuje go takim, jaki jest.

Życiu perfekcjonisty daleko do perfekcji. Przyjemność z wykonywania różnych czynności zastępują wysokie wymagania i niedoścignione ideały. Dążenie do doskonałości wiąże się z frustracją i lękiem, które osłabiają nie tylko samego perfekcjonistę, ale również jego działania – realizacja planów odwleka się lub wcale nie zostaje podjęta. Brak wiary we własne umiejętności i silna obawa przed popełnieniem błędów sprawiają, że choć perfekcjonista miewa genialne pomysły, to rzadko wprowadza je w czyn. Tym samym zamyka sobie drogę do nowych doświadczeń, utrzymując „sztywną” postawę. Ciągłe zużywanie energii na zadania i poprawki to prosta droga do pracoholizmu oraz wypalenia zawodowego.

Z jednej strony perfekcjonista ma głęboko zakorzenione przekonanie, że nie zasługuje na miłość, nie będąc osobą nieskazitelną. Nauczony w dzieciństwie, że akceptacja i miłość są wynikiem jego osiągnięć, stara się ukrywać swoje wady. Z drugiej strony perfekcjonista pragnie, aby ktoś go zaakceptował takim, jaki jest. Stąd też życie uczuciowe perfekcjonisty to nieustanna próba sił. Toczy on wewnętrzną walkę między spontanicznością, wyrażaniem siebie i swoich potrzeb a lękiem przed odrzuceniem. Często wybiera samotne życie – niepowodzenie w związku mogłoby w jego mniemaniu stanowić dowód na własną ułomność.

Perfekcjonizm przyczynia się do powstawania zaburzeń depresyjnych, lękowych i obsesyjno-kompulsyjnych. Ma to związek z brakiem wiary we własne możliwości, nadmiernym krytycyzmem oraz silną zależnością od aprobaty innych. U osób cierpiących na zaburzenia odżywiania (zwłaszcza anoreksję) perfekcjonizm jest niemal regułą. Osoba chora podejmuje wtedy nieraz nadludzkie wysiłki, by zyskać to, czego jej brakuje w rodzinie – troskę, miłość, zainteresowanie i akceptację. Dlatego często jedynym rozwiązaniem dla osoby, która ma problemy z perfekcjonizmem, jest psychoterapia, która pomaga uporać się z tym, co naprawdę kryje się za dążeniem do ideału.