Pierwsze spotkanie ze specjalistą opiera się najczęściej na wywiadzie z Pacjentem. To zadaniem Pacjenta jest opowiedzieć o swoim problemie, a psycholog może jedynie zadawać odpowiednie pytania, które mogą nakierować Pacjenta na pewne sprawy lub dać szersze tło ekspertowi.
Pierwszej konsultacji psychologicznej nie trzeba się obawiać – jeżeli Pacjent ma problem, którego nie może rozwiązać samodzielnie albo nawet nie potrafi określić, co go gnębi, to powinien udać się na wizytę, aby odzyskać spokój. Psycholog jest ekspertem, specjalistą, który pomoże zdiagnozować problem, wysłucha Pacjenta i postara się mu pomóc. Może także zasugerować Pacjentowi udanie się do psychiatry lub na psychoterapię, jeśli uzna to za niezbędne.
Podczas pierwszej wizyty psycholog na pewno zapyta o to, jak długo trwa problem i kiedy się zaczął. Co działo się przed pojawieniem się niepokojących objawów? Czy coś mogło je spowodować? Jak Pacjent radzi sobie w obecnej sytuacji?
Pewne pytania psycholog musi zadać, aby mieć jak najszerszy obraz Pacjenta. Dobrze jest przygotować się wcześniej i znać na nie odpowiedzi, aby usprawnić przebieg wizyty, a czas, który Pacjent poświęciłby na zastanawianie się nad odpowiedziami, przeznaczyć na inne ważne kwestie związane z pomocą psychologiczną. O jakich pytaniach mowa?
Specjalista pyta najczęściej:
Pacjent powinien przed pierwszą wizytą u psychologa zastanowić się, na czym polega jego problem – kiedy pojawił się po raz pierwszy, czy ma związek z jakimiś sytuacjami, wydarzeniami w życiu. Już na podstawie obserwacji można wyciągnąć pewne wnioski i połączenia.
- Jakie objawy odczuwa Pacjent?
Z jakimi objawami Pacjent przychodzi na pierwszą wizytę do psychologa? Czy są to objawy od strony psychiki, czy także ze strony ciała? Często stres wywołuje objawy ze strony układu pokarmowego (nudności, biegunkę), układu moczowego (ciągłe parcie na pęcherz), itp. Wszystkie objawy warto sobie wypisać i przyjrzeć się im – kiedy się pojawiają, czy są częste, czy widać, że zawsze w sytuacji stresu one są.
- Co się działo przed problemem?
Psycholog zada Pacjentowi pytanie o to, czy podejrzewa on, skąd wziął się problem i co się działo przed jego pojawieniem się. Czy problem pojawił się, bo nawarstwiły się różne sytuacje? Czy pojawił się „sam z siebie”? Jeśli Pacjent nie ma takiej wiedzy, psycholog będzie zadawał pomocnicze pytania, np. o dzieciństwo, relacje z rodzicami, z bliskimi, relacje w pracy, źródła stresu, itp.
- Jakie skutki wystąpienia problemu odczuwa Pacjent? Co się zmieniło w jego życiu?
Wiele osób zgłasza się do psychologa, odczuwając smutek, apatię, przygnębienie z nieznanych przyczyn. Na skutek tego wycofują się z życia społecznego, nie mają energii na aktywność, „nie chce im się nic”, często nie mają także ochoty pracować. Takie zachowania znacząco wpływają na ich funkcjonowanie w społeczeństwie, powodując dyskomfort. Rolą psychologa będzie określić, skąd biorą się problemy, dlatego pytanie o skutki i zmiany w życiu Pacjenta są bardzo ważne.
- Jak Pacjent radzi sobie z objawami?
Psycholog, w zależności od problemu, będzie pytał o to, jak Pacjent próbuje sobie z nim sam poradzić. Co robi – czy stosuje techniki oddechowe, próbując opanować stres, jak radzi sobie z atakami paniki, czy próbuje uspokajać się w jakiś sposób, racjonalizować sobie swoje fobie, itd.
Ta wiedza jest szczególnie ważna – być może okaże się, że są to nieskuteczne techniki, a psycholog będzie mógł pomóc wdrożyć inne metody radzenia sobie z problemem.
- Pytania o obecną sytuację, o wspomnienia z dzieciństwa.
Psycholog, aby mieć pełny ogląd sytuacji, zapyta Pacjenta o to, co obecnie robi w życiu – czy jest sam, w związku, gdzie pracuje i czy jest z pracy zadowolony, a także pojawią się pytania o dzieciństwo, np. wspomnienia, system wychowawczy stosowany przez rodziców, sposoby radzenia sobie z problemami, z konfliktami, w jaki sposób Pacjent odczuwał miłość rodziców, jak okazywali sobie i jemu bliskość. Zapewne pojawią się pytania o traumy (być może nie na pierwszej wizycie), czyli np. śmierć kogoś z bliskich, doświadczanie przemocy, trudne sytuacje.
- Spotkanie z psychologiem to też pytania o wspomnienia – jak Pacjent wspomina rodziców, rodzeństwo, przyjaciół, szkołę, itp. To dobry moment na znalezienie przyczyn niektórych problemów, np. nieradzenia sobie z krytyką, nieumiejętności okazywania bliskości, czy powielania wzorców, które Pacjent widział u rodziców, a które niekoniecznie były pozytywne.
Im lepiej Pacjent przygotuje się do rozmowy z psychologiem, tym lepiej. Bardzo często okazuje się, że wspominając swoje dzieciństwo, docieramy głębiej, do wydarzeń, o których chcielibyśmy zapomnieć, a to one mogą być źródłem problemów. Zależy to jednak od indywidualnej sytuacji każdego z nas.
Psycholog jest specjalistą uprawnionym do przeprowadzania testów psychologicznych, które diagnozują Pacjenta. Tak więc idąc do psychologa, należy liczyć się z tym, że w zależności od potrzeb, może on przeprowadzić różne badania – np. inteligencji, charakteru, w kierunku zespołu Aspergera, dysgrafii, itp. Bardzo ważne jest, aby Pacjent odpowiadał na pytania zawarte w testach szczerze! Tylko dzięki temu psycholog będzie mógł wydać trafną diagnozę.
Rodzice, którzy mają problem z dzieckiem (czy to wychowawczy, czy rozwojowy) mogą udać się na wizytę do psychologa dziecięcego. Zazwyczaj pierwsza wizyta u tego specjalisty polega na wywiadzie z samymi rodzicami, a dopiero kolejna – na poznaniu dziecka. Należy liczyć się z tym, że psycholog będzie przeprowadzał testy, a także zapyta o naturę problemu, relacje rodzinne, metody wychowawcze, relacje w szkole, itp.
Dzieci uczęszczają do psychologa zazwyczaj same, rodzice czekają w poczekalni. Po każdym spotkaniu rodzic powinien otrzymać informację zwrotną, co udało się zrobić, czy dziecko współpracowało. W przypadku młodzieży psycholog nie informuje już rodziców o tym, co mówiło dziecko – psychologa obowiązuje tajemnica, więc jeśli nastolatek nie chce, aby o pewnych rzeczach dowiedział się rodzic, to (jeśli nie ma zagrożenia dla dziecka), psycholog nie przekaże dalej tych informacji.
Psycholog dziecięcy jest odrębną specjalizacją, dlatego warto poszukać dobrego eksperta – bardzo często psychologowie określają wiek dzieci, z którymi pracują (przykładowo 4-8 lat, 6-10, nastolatkowie). Bardzo dobrych specjalistów znajdziecie w placówkach MindHealth: Centrum Zdrowia Psychicznego, zapisać można się poprzez infolinię pod numerem 22 566 22 24, a także online za pomocą sklepu internetowego. Co ważne – istnieje możliwość spotkań w formie teleporad.
Do psychoterapeuty przychodzi zazwyczaj Pacjent, który chce zmiany, chce coś zmienić w swoim życiu. Jeśli był wcześniej u psychologa lub u psychiatry, ma wstępną diagnozę i wskazanie do podjęcia procesu terapeutycznego. Jeśli nie był u tych specjalistów – to zadaniem terapeuty będzie rozpoznać rodzaj problemów Pacjenta.
Przed wyborem specjalisty sprawdź, w jakim nurcie prowadzi on sesje. Każdy jest nieco inny i nie każdy będzie Pacjentowi pasował, dlatego warto dobrze zastanowić się, jaki rodzaj terapii psychologicznej wybrać.
Kolejne sesje mają przybliżyć Pacjenta do osiągnięcia celu. Może być tak, że cel terapii zmieni się w jej trakcie, Pacjent odkryje przyczynę swojego cierpienia w czymś zupełnie innym, niż sam przypuszczał. Terapeuta zazwyczaj aktywnie uczestniczy w rozmowie z Pacjentem, stawia pytania, hipotezy, ale nie może udzielać rad. I o tym trzeba pamiętać – pracę na psychoterapii wykonuje Pacjent, nie dostanie gotowego rozwiązania, sam musi je poznać przy pomocy specjalisty.
Pierwsza wizyta u terapeuty to rozmowa na temat tego, co Pacjent chce zmienić, jaką ma wizję terapii, ile czasu może na nią przeznaczyć. Jeśli po pierwszej wizycie można ustalić cel terapii, to psycholog lub terapeuta podaje przybliżoną ilość spotkań i (w zależności od rodzaju terapii) pracę domową (np. zwrócenie uwagi na emocje w czasie określonych sytuacji).
Najczęściej przyjmowanym schematem jest wizyta u specjalisty raz na tydzień lub raz na dwa tygodnie, wszystko zależy jednak od jednostkowej sytuacji. Wizyta trwa 45-50 minut.
Konsultacja ma różny przebieg w zależności od potrzeby Pacjenta – czy jest to interwencja kryzysowa, potrzeba zdiagnozowania problemu, rozmowy, porady. Psycholog ma szerokie kompetencje, jednak nie zawsze prowadzi psychoterapię. Nie może także wypisywać recept i zwolnień lekarskich. Może za to wstępnie zdiagnozować problem i ocenić, co Pacjent powinien robić dalej. Często wizyta u psychologa jest jednorazowa i polega np. na przeprowadzeniu badań i wystawieniu opinii. Większość Pacjentów jednak korzysta z porad więcej niż raz.
Przede wszystkim należy pamiętać, że specjalistę w gabinecie obowiązuje tajemnica zawodowa, dlatego nie musisz obawiać się jakiejkolwiek niedyskrecji.
Weryfikacja merytoryczna: mgr Joanna Gołębiewska — psycholog, coach
