Dyslalia to zaburzenia w prawidłowej realizacji fonemów, które są spowodowane różnorakimi czynnikami patogennymi. Wady wymowy diagnozowane są już we wczesnym dzieciństwie. Brak odpowiedniej terapii może przyczynić się ich utrwalenia i zmagania się z problemem w przyszłości.
Sprawdź, czym jest dyslalia i z jakimi wiąże się objawami, a także jak wygląda pomoc logopedyczna dla Pacjentów nią dotkniętych.
Spis treści
Terminem dyslalii określa się wady wymowy, które grupowane są pod względem objawów nieprawidłowo realizowanych głosek.
W terminologii polskiej dyslalia zwana jest specyficznym zaburzeniem artykulacji. W kolejnych, międzynarodowych edycjach klasyfikacji chorób i problemów zdrowotnych ICD oraz zaburzeń Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego, dokonywano zmian w nazewnictwie poszczególnych zaburzeń rozwoju, w tym również tej dotyczącej wad wymowy.
W ten sposób nazwami stosowanymi w specjalistycznej literaturze są:
Dyslalii, jako zwykłej wady wymowy, nie wiąże się z zaburzeniami neurologicznymi, wadliwymi mechanizmami mowy, zaburzeniami w sferze czuciowej czy upośledzeniem umysłowym.
Specyficzne zaburzenia mowy i języka charakteryzują się brakiem realizacji prawidłowych wzorców umiejętności językowych – już od wczesnych stadiów rozwoju.
Dyslalia u dzieci może pociągać za sobą inne trudności:
W celu wyodrębnienia wadliwego wymawiania poszczególnych głosek stosuje się różne kryteria: ilościowe, jakościowe, stopnia nasilenia objawów, etiologiczne i dodatkowe (rozszerzone o interpretację autorów doniesień źródłowych, dodatkowo dzielące kryterium objawowe).
Dyslalia jest odstępstwem od prawidłowości występującej w procesie nadawania mowy. Cechuje się różnorodnym przebiegiem – od prostej wady kwalifikowanej do lekkiej korekty, do znacznych trudności w wymowie poszczególnych głosek. Wśród najczęściej spotykanych wad wymowy wyróżniamy:
I. Sygmatyzm – seplenienie, szeplenienie, siepienienie (gr. Sigmatismus): cechuje się nieprawidłową artykulacją spółgłosek dentalizowanych tj.: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź;
Najczęściej spotykaną formą seplenienia jest wymowa interdentalna, czyli międzyzębowa. Charakteryzuje się ona nieprawidłową pozycją języka, który w trakcie wypowiadania kilku lub wszystkich głosek dentalizowanych wysuwa się między zęby.
W obrębie sygmatyzmu często są też spotykane wymowy boczne i przezębowe.
II. Kappacyzm, kekanie (gr. Kappacismus): wady te dotyczą nieprawidłowej realizacji głosek tylnojęzykowych „k” i/lub „g”. W ich wymowie dochodzi do substytucji odpowiednio „k” na „t” oraz „g” na „d”;
III. Lambdacyzm, lelanie (gr. Lambdacismus):
IV. Rotacyzm, reranie (gr. Rhotacismus):
Wśród powyższych wad wymowy możemy mieć do czynienia z deformacjami głosek, czyli ich zniekształconą realizacją, z substytucjami- czyli z zamienianiem trudnych do wypowiedzenia dźwięków mowy na łatwiejsze (np. „sz” zamieniane na „s”) lub z elizjami- całkowitym pomijaniem trudnej głoski w wymowie.
Rodzaj występującego zaburzenia mowy determinowany jest liczbą nieprawidłowo realizowanych głosek. W ten sposób wyróżniana jest:
Pod względem liczby nieprawidłowo realizowanych cech dystynktywnych głoski, wyróżniana jest:
• dyslalia prosta
• dyslalia złożona
W kryterium ilościowym wad wymowy wyróżnia się również liczbę zaburzonych sfer artykulacyjnych:
Wyodrębnione kryteria jakościowe wad wymowy, kategoryzują rodzaj dyslalii pod względem:
I. Nieprawidłowo realizowanej głoski:
II. Objawu lub nazwy zaburzonej w wyniku wady głoski lub szeregu głosek:
Pod względem stopnia nasilenia objawów wad wymowy, dyslalia dzielona jest na:
Kryterium obejmuje:
- ośrodkową;
- motoryczną;
- sensoryczną;
Istnieje kilka przyczyn powstawania dyslalii. Wśród nich wyróżnia się m.in.:
Według norm wiekowych rozwoju mowy określa się, że:
a, ą, b, b’, ć, d, dź, e, ę, f, f’, g, g’, h, h’, i, j, k, k’, l, l’, ł, m, m’, n, ń, o, p, p’, ś, t, u, w, w’, y, ź;
c, dz, s, z;
cz, dż, r, sz, ż;
Należy pamiętać, że każde dziecko rozwija się we własnym tempie i nie każda, potencjalna wada mowy musi świadczyć o dyslalii lub innym poważnym problemie. Każde podejrzenie warto jednak skonsultować z logopedą.
Leczenie dyslalii polega w pierwszej kolejności na wyeliminowaniu fizycznej przyczyny trudności w wymowie (jeżeli występują). Kolejnym krokiem powinna być terapia u logopedy, w trakcie której specjalista dobiera odpowiednie ćwiczenia i przeprowadza je z Pacjentem.
Rodzaj ćwiczeń korekcyjnych na dyslalię zależy od jej rodzaju, a także stopnia nasilenia problemu. W każdym wypadku najważniejsza jest regularność, dlatego specjalista często zaleca kontynuowanie ćwiczeń w domu.
logopeda, neurologopeda
Źródła: