Jak powiedzieć rodzicom o problemach psychicznych lub depresji?

Rodzice zwykle (choć niestety nie zawsze) zauważają, kiedy zachowanie ich dziecka się zmienia. Często jednak nie wiedzą, w czym jest problem, więc rozmowa z ich strony nie jest inicjowana. Zamiast zapytać: „Czy wszystko w porządku?”, „Czy nie potrzebujesz pomocy?” mogą nawet artykułować pretensje związane z opuszczaniem zajęć w szkole czy gorszymi ocenami – jeśli nie wiedzą, że opuszczenie się w nauce jest spowodowane zaburzeniami nastroju, a myślą, że jest to np. skutek zwykłego lenistwa.

Jeśli podejrzewasz, że Twoje problemy (w szkole lub poza nią) są objawami depresji lub związane z innym poważnym problemem natury psychologicznej, powinnaś/powinieneś jak najszybciej im o tym powiedzieć. Tylko wtedy mama i tata będa mogli Ci udzielić wsparcia, jakiego potrzebujesz.

Oczywiście masz prawo mieć opory przed takim wyznaniem lub stresować się, że nie zostanie ono potraktowane poważnie. Możesz też odczuwać skrupuły, że w ten sposób niejako przerzucasz swój problem na członków najbliższej rodziny. „Nie chcę martwić rodziców tym, że mi się nic nie chce” - takie słowa bardzo często padają podczas pierwszej wizyty w gabinecie psychologa dla młodzieży lub psychiatry. Pamiętaj jednak, że depresja to podstępna choroba, która wymaga podjęcia leczenia i terapii, ale bez zgody rodzica nieletni nie mogą podjąć leczenia na własną rękę. Dlatego tak ważne jest podjęcie szczerej rozmowy. Robisz to dla własnego dobra, a możesz mieć pewność, że tego dobra chcą dla Ciebie Twoi rodzice: nawet jeśli nie zawsze umieją to odpowiednio wyrazić.

Zdarza się, że młodzież i dzieci, które cierpią na zaburzenia depresyjne, bardzo często w pierwszej kolejności rozmawiają o tym ze szkolnym psychologiem lub nauczycielem, obawiając się prosić o pomoc w domu.

Oczywiście takie spotkanie pomoże ustalić, co należy zrobić, jednak najczęściej i tak zaczyna się od konieczności poinformowania rodziców o problemie i tym, że potrzebujesz pomocy. Jak zatem przeprowadzić taką rozmowę? Przede wszystkim spróbuj nie obawiać się jej.

Przed rozmową postaraj się ułożyć sobie w głowie to, co się z Tobą dzieje. Przyda się tutaj wypisanie na kartce papieru tego, co Cię niepokoi, a więc np.:

• od dawna nie mam siły wstawać rano z łóżka;
• czuję się prześladowany/a w szkole, nikt mnie nie lubi, nie rozmawia ze mną;
• czuję się bardzo samotna/y;
• nie chce mi się uczyć, chodzić do szkoły, na spotkania ze znajomymi;
• myślę, że mam depresję, nic mnie nie cieszy / ciągle płaczę;
• najchętniej cały czas bym spał/spała;
• mam problemy z koncentracją i nauką;
• myślę, że mogę mieć anoreksję/bulimię/ być uzależniony/a od .... (pamiętaj, że jeśli chodzi o zdrowie psychiczne, nie ma tematów tabu. Wszystko, co Cię niepokoi, jest warte konsultacji z osobą dorosłą).

Wypisanie na kartce tego, co chcesz powiedzieć rodzicom, pomoże Ci przewidzieć przebieg rozmowy. 

Obok warto zanotować przewidywane reakcje ojca lub matki oraz to, czego najbardziej się w tym kontekście obawiasz. Na koniec trzeba ustalić postępowanie, czyli wypisać swoje oczekiwania. (co chcesz osiągnąć rozmową, czy potrzebujesz pomocy psychologa, jak uważasz, że mogą Ci pomóc sami rodzice lub rodzeństwo).

Zdarza się, że rodzic nie przyjmuje do wiadomości gorszego samopoczucia czy braku energii. Słowa: „weź się w garść, nie czas na takie zachowanie”, zdenerwowanie sytuacją, wstyd, że masz takie problemy, a także kary – np. zabronienie korzystania telefonu czy komputera, są bardzo krzywdzące. Jednak przygotowując się do rozmowy z rodzicami, warto wziąć pod uwagę i takie reakcje.

Na kartce można wypisać sobie to, co wtedy trzeba odpowiedzieć. Trzeba pamiętać o tym, że każde dziecko ma prawo prosić swoich biologicznych rodziców lub opiekunów prawnych o pomoc, a rodzic/opiekun musi tej pomoc udzielić. Jest to nawet nie tyle kwestia dobrej woli, co obowiązku, dlatego nie wahaj się podejmować tematu ponownie, jeśli za pierwszym razem został zbagatelizowany. Jeśli nie otrzymasz pomocy w domu, zwróć się z tym do nauczyciela lub psychologa szkolnego, jednak daj sobie i rodzicom czas. Może być tak, że mama lub tata potrzebują czasu na oswojenie się z nowymi informacjami i za kilka dni rodzice sami wrócą do tematu.

Pierwsza nieudana rozmowa pomoże Ci lepiej przewidzieć to, co może się wydarzyć podczas drugiej próby. Lepiej można także przewidzieć swoje reakcje, np. będę płakać, zmienię temat, żeby nie martwić mamy, ucieknę do swojego pokoju – wiedząc, jak zachowała/eś się podczas pierwszej rozmowy, możesz właściwie przygotować się na drugie podejście.

Rozmowa na ważne tematy nie powinna odbywać się „w biegu”. Należy znaleźć odpowiedni czas na rozmowę, najlepiej w bezpiecznym miejscu, w domu, gdy rodzice nigdzie się nie śpieszą. Jeśli chcesz powiedzieć najpierw tylko jednemu z nich – możesz zasygnalizować, że chcesz porozmawiać na osobności. Jeśli bardzo obawiasz się osobistej konfrontacji, napisz list do rodzica/rodziców. Oczywiście do rozmowy i tak dojdzie po zapoznaniu się z listem, ale rodzice będą już wiedzieli o problemie i będą mieli też chwilę na opanowanie emocji i zastanowienie się nad poruszonymi kwestiami.

Depresja młodzieży to niejedyny problem nastolatków. Trudnych sytuacji, emocji i zachowań może być znacznie więcej. Rodzice powinni wiedzieć, kiedy dzieje się u Ciebie coś złego, aby mogli odpowiednio zareagować. Jako osoby pełnoletnie i odpowiedzialne za swoje potomstwo, mają więcej narzędzi do rozwiązywania trudnych sytuacji.

Rozmowa o problemach może być trudna i wymagająca, ale musi się odbyć. Dobrze jest przygotować się do niej i wypisać wszystko, co chcesz powiedzieć: nakreśl sytuację, w jakiej jesteś i trudność, którą aktualnie przeżywasz. W ten sposób nic Ci nie umknie. W dzisiejszych czasach świadomość problemów psychicznych u ludzi jest na szczęście coraz większa, nie jest więc żadnym wstydem poszukiwanie pomocy specjalisty.

Wolisz porozmawiać z kimś obcym niż z mamą lub tatą? Na początek możesz zapytać o radę szkolnego psychologa, pedagoga lub zaufanego nauczyciela (najlepiej wychowawcę klasowego). Opowiedz mu o swoich problemach: być może da Ci on dodatkowe wskazówki, jak porozmawiać z rodzicami. Spotkanie z nimi może się też odbyć już w szkolnym gabinecie psychologa, który pomoże opanować emocje i będzie dodatkowym wsparciem. Na początek możesz też oczywiście szczerze porozmawiać ze starszym rodzeństwem lub przyjacielem, któremu ufasz, potraktuj to jednak bardziej, jako wstęp do rozmowy z rodzicami, niż jej substytut. Tylko osoba dorosła będzie na pewno wiedziała, co zrobić i może zabrać Cię do psychologa, psychoterapeuty lub zapewnić inne, konieczne wsparcie.

Najczęstsze problemy, które wymagają interwencji lub wsparcia dorosłego to:

• depresja lub jej podejrzenie;
• nękanie i zastraszanie przez rówieśników;
• pierwsza aktywność seksualna;
• alkohol i inne używki;
• zaburzenia odżywiania;
• zbyt silna presja;
• różnego rodzaju fobie;
• problemy w szkole;
• uzależnienie od telefonu i social mediów,

a także wszystko inne, co Cię niepokoi lub wzbudza Twoje wątpliwości.

Bardzo wielu nastolatków nie chce przyznać się przed rodzicami do zaburzeń nastroju lub innych problemów. Można wtedy po prostu od razu poprosić rodziców o umówienie wizyty u psychologa. Prawdopodobnie mama lub tata zapytają Cię wtedy, co się dzieje — jest to naturalny przejaw ich troski o Ciebie. Jeśli nie chcesz, nie musisz jednak mówić o tym rodzicom do razu wszystkiego. Niektóre rzeczy, jeśli są zbyt krępujące, możesz pominąć lub wspomnieć, że wolisz porozmawiać o tym z psychologiem, bo wstydzisz się z nimi teraz o tym rozmawiać. Powinni to zrozumieć i uszanować. Jeżeli będziesz na to gotowa/y, wrócicie do tematu później.

Teoretycznie rodzic ma prawo wziąć udział w terapii swojego dziecka, ale jednocześnie każdy młody Pacjent musi czuć się komfortowo w gabinecie psychologa, dlatego specjalista może poprosić rodziców o wyjście z gabinetu, jeśli uzna, że tak będzie lepiej. Co więcej, rodzice nie powinni domagać się od psychologa, aby ten przekazał im informacje uzyskane od dziecka. Co najwyżej może przekazać im pewne wnioski z rozmowy i ewentualne dalsze zalecenia: przekaże oczywiście, jeśli sytuacja jest poważna i konieczne jest leczenie. Rodzic nie ma także dostępu do materiałów wytworzonych przez nastolatka lub dziecko w trakcie terapii. Terapeutę obowiązuje tajemnica zawodowa, nie będzie więc też oczywiście opowiadał o Twoich problemach nigdzie na zewnątrz — możesz liczyć na pełną dyskrecję.

W przypadku dzieci i młodzieży do 16. roku życia zgodę na terapię wyraża przedstawiciel ustawowy lub opiekun prawny. Natomiast powyżej 16. roku możesz już sam/a wyrazić taką zgodę, jednak jednocześnie potrzebujesz podpisu opiekuna. Oznacza to, że bez zgody rodzica nie można wziąć udziału w terapii czy zapisać się do psychiatry dla młodzieży, dlatego zawsze należy zacząć od rozmowy.

Pamiętaj, że w zdecydowanej większości przypadków rodzice niepokoją się w przypadku problemów córki lub syna i po prostu będą chcieli razem z Tobą iść do specjalisty. Ich obecność możesz potraktować jako ważne wsparcie. Jeśli jednak wolisz samodzielnie ją odbyć, nie wahaj się o tym powiedzieć. Wtedy mama lub tata dadzą Ci swoją zgodę, a Ty sam/a wejdziesz do gabinetu.

Źródła:

• D. Gromnicka, Depresja. Jak pomóc sobie i bliskim, Warszawa 2020.
• Telefon zaufania dla dzieci i młodzieży, Jak porozmawiać z rodzicami o problemach, kiedy nie chcę ich martwić? (https://116111.pl/jak-porozmawiac-z-rodzicami-o-problemach/ - dostęp 21.11.2022).